Hydref 2018 – methu â gweld y gwartheg gan brennau

Rheoli coetiroedd, busnes newynog

Yn ddiweddar, penderfynon ni gynnal treial gyda gwartheg yn pori ar goetir mewn ychydig o safleoedd gwahanol yn Nyffryn Tarell yng nghanol y Bannau Brycheiniog. Rydyn ni'n gobeithio torri trechedd y planhigion sy’n cytrefu’n gyflym ar y ddaear a chreu haen gwellt fydd yn atal unrhyw beth arall rhag dechrau. Mae'n cydbwyso pethau rywfaint hefyd, nid yw gormod o un peth yn wych ar gyfer amrywiaeth gytbwys ac eang o rywogaethau, fel y gwelwch wrth ddarllen ymlaen.

Yn gyntaf,  fe wna i gyflwyno’r gweithwyr allweddol yn y treialon hyn. Rydyn ni’n ffodus iawn i fedru gweithio gyda’n tenantiaid fferm cyfagos a’u gyr o wartheg Glaslwyd. Mae’r gwartheg Glaslwyd yn groes rhwng tarw Whitebred Shorthorn (ar gyfer ei briodweddau cig da) a buwch Galloway (ar gyfer ei gwydnwch). Y canlyniad terfynol yw buwch gref dda a all gynhyrchu llo sy’n addas ar gyfer y farchnad a ffynnu ar borfa o safon is; maen nhw’n hapus i bori ar borfa fwy garw na bridiau eraill. Maen nhw’n wych ar gyfer pori cadwraethol oherwydd mae eu heffaith yn llai detholus a dwys na defnyddio defaid.

Os ydych yn cerdded yng nghanol y Bannau Brycheiniog rydych siŵr o fod wedi gweld y gwartheg hyn  gan eu bod yn treulio’r rhan fwyaf o’u hamser ar Y Gyrn yn crwydro rhwng Coed Carno ac ardal Storey Arms i helpu gyda’r pori cadwraethol yno. Yn hwyr yn yr hydref maen nhw’n dod oddi ar y bryn i borfa’r iseldir ac i’r beudai yn y gaeaf. Roedd hyn wedi rhoi cyfle i ni gael ychydig mwy o waith mas ohonynt.

I mewn â nhw

Fe wnaethon ni adael ychydig i mewn i ardal porfa hen goedwig a gafodd ei ffensio bant yn 2009 fel rhan o’r gwaith i’w hadfer. Yn flaenorol, roedd yr ardal hon yn rhan o gae mwy o faint gyda nifer fawr o goed yn yr hanner uchaf lle roedd yn cwrdd â ffin y bryn. Fe wnaethon ni ffensio’r hanner uchaf bant i leihau’r pwysedd pori ac, o ystyried materion megis  sathru ar wreiddiau, stripio rhisgl a phori canopi, i roi cyfle i’r coed wella. Roedd hyn hefyd wedi rhoi modd i’r glasbrennau hadu eu hunain oherwydd y glasbrennau hyn yw’r mwyaf melys a maethlon i dda byw. Fodd bynnag, yn ystod y cyfnod hwn a heb unrhyw reolaeth mae’r glaswellt wedi tyfu’n hir a rhonc ac mae wedi dechrau creu gwellt anhreiddiadwy na all unrhyw beth arall dyfu trwyddo.

Mae’r ateb i’r broblem i’w cael yn yr enw; porfa coedwig yw hon ac ar ôl cael amser i wella, roedd yn barod i gael ei phori. Gwartheg oedd y dewis amlwg ar gyfer y tir mwy garw hwn oherwydd na fyddai defaid yn targedu’r ardaloedd roedden ni am eu pori. Roedd y gwartheg Glaslwyd yn berffaith oherwydd maen nhw’n llawer mwy cysurus yn pori ar borfa arw. O ganlyniad, cafodd gwellt yr hen borfa ei dorri ynghyd â wyneb y tir, gan roi mwy o gyfleoedd i blanhigion newydd ffynnu heb lawer o effaith ar y coed.

Mwy o dir pori

Y stop nesaf ar gyfer 15 o’r gwartheg ar ôl eu sganio (maen nhw i gyd yn gyflo) oedd Coed Carno. Dyma hen goedwig derfyn ar fryn, a gafodd ei defnyddio’n drwm fel porfa yn y gaeaf nes iddi gael ei ffensio bant yn yr 1980au. Roedden ni hefyd wedi gweithio ar y safle yn ystod 2008/2009 i gael gwared ar lawer o’r conifferau oedd yn rhan o gnwd arbrofol gan y perchnogion blaenorol. Ar y llennyrch sydd wedi cael eu gadael ar ôl, mae  rhedyn, mieri neu’r ddau wedi cymryd drosodd yn raddol ac mae hyn yn creu haenen drwchus, gan daflu cysgod dros bopeth oddi tanodd a chreu cyflyrau sy’n ffafrio dim ond eu hunain wrth iddynt dal eu gafael ar draws y goedwig. Nid yw mieri yn beth drwg, maen nhw’n darparu digon o orchudd a bwyd mewn coedwig strwythuredig o sawl haenen o’r llawr i’r canopi. Ar hyn o bryd, mae’n atal y coed rhag dod trwodd ac yn ein gadael ni gyda phrysg yn unig. Gobeithio bydd y borfa hon yn creu’r cyflyrau delfrydol i ganiatáu i blanhigion, megis clychau’r gog, ddod yn ôl i mewn yn y rhannau mwyaf sefydledig o’r coed.

The advantage of using cows in the woods to control this understorey rather than intervention by us and brushcutting with machines, is that the cows also help break up the root structure of the bracken and bramble. This helps impede any regrowth as well opening up the soil crust for seeds from surrounding trees to grow.

This isn’t an artificial quick fix to get rid of what we don’t want, it's more a management of what would have been the natural balance. Cows are very happy as woodland animals but it is the fences that have prevented them from grazing these areas that have been able to develop. We are now using the fences as a way of allowing these wooded areas just enough grazing, as with everything, moderation is the best thing for a good balance.

It has also been a good opportunity to work with our tenant as it has relieved grazing pressures on the fields, allowing them to rest, as well as reducing fodder requirements due to the additional grazing.

From grazing cattle to a more general overview of countryside management, come back for a look at what else goes on and how we manage the many sites within the Brecon Beacons and Monmouthsire team.