Erddig, y stori gyfan

Yn 1682, penodwyd Joshua Edisbury yn Uchel Siryf Sir Ddinbych; dyna oedd dechrau datblygiad Erddig, a chwymp Edisbury.

Joshua Edisbury

Dewisodd Edisbury safle dramatig ar sgarp uwchlaw afon droellog Clywedog, rhyw filltir i’r de o Wrecsam. Ar 1 Tachwedd 1683, fe wnaeth Thomas Webb, saer rhydd o Middlewich yn Swydd Caer, ‘gyfamodi a chytuno i ofalu am a goruchwylio’r gwaith o gynllunio, adeiladu a gorffen casyn neu gorff tŷ newydd’. Cychwynnodd y gwaith yn 1684 ar dŷ oedd yn mesur naw rhaniad o ran ei led. Ond nid oedd gan Edisbury y modd i dalu am hynny ac erbyn 1709 roedd yn fethdalwr.

Dewch i ddarganfod tŷ a gerddi sydd wedi bod yn agos at galonnau llawer o bobl dros y canrifoedd
Golygfa o Erddig o’r wyneb orllewinol, yn edrych draw at y gerddi ffurfiol â mur o’u cwmpas
Dewch i ddarganfod tŷ a gerddi sydd wedi bod yn agos at galonnau llawer o bobl dros y canrifoedd

John Meller

Fe wnaeth John Meller, cyfreithiwr llwyddiannus o Lundain, brynu dyledion Joshua Edisbury. Ar ôl prynu Erddig, cychwynnodd addurno’r tŷ gyda’r dodrefn a’r brethyn gorau. Dechreuodd ymestyn y tŷ i’r de a’r gogledd trwy ychwanegu dwy adain dau lawr, ei ‘ystafelloedd parêd’. Nid oedd gan Meller wraig na phlant, felly gofynnodd i fab ei chwaer, Simon Yorke, oruchwylio’r gwaith o gwblhau a’r adeilad a sicrhau bod ei addurniadau gwerthfawr newydd ar gyfer Erddig yn cyrraedd yn ddiogel. Yna, gadawodd y tŷ i Simon yn ei ewyllys, a daeth hwnnw’n berchennog y tŷ wedi marwolaeth Meller yn 1733.

Ewch i Ystafell Wely Orau Erddig i weld panel cefn sidan Tsieineaidd y gwely, a brynwyd gan John Meller yn 1720, a gwaith gesso wedi’i gerfio a’i oreuro gan John Belchier
Yr Ystafell Wely Orau, y gwely gorau, manylyn o’r panel cefn wedi’i wneud o sidan Tsienaidd wedi’i frodio, a brynwyd gan John Meller yn 1720, gwaith gesso wedi’i gerfio a’i oreuro gan John Belchier
Ewch i Ystafell Wely Orau Erddig i weld panel cefn sidan Tsieineaidd y gwely, a brynwyd gan John Meller yn 1720, a gwaith gesso wedi’i gerfio a’i oreuro gan John Belchier

Llinachau’r teulu Yorke

Simon Yorke I

Etifeddodd Simon Yorke I Erddig oddi wrth ei ewythr John Meller yn 1733. Bu’r teulu Yorke yn berchnogion ar Erddig am 240 mlynedd; Simon neu Philip oedd enw pob perchennog dilynol. Fe wnaeth Simon Yorke I fwynhau ei ffortiwn, a datblygodd yr ardd ond ychydig iawn o waith a wnaeth i’r tŷ. Priododd yr aeres Dorothy Hutton, a chawsant un mab, Philip.

Philip Yorke I

Dysgwch am deulu Yorke Erddig, yn cynnwys Philip Yorke I, wedi’i baentio gan Thomas Gainsborough
Dysgwch am deulu Yorke Erddig, yn cynnwys Philip Yorke I, wedi’i baentio gan Thomas Gainsborough
Dysgwch am deulu Yorke Erddig, yn cynnwys Philip Yorke I, wedi’i baentio gan Thomas Gainsborough

Etifeddodd Philip Yorke I Erddig pan fu farw ei dad yn 1767. Roedd yr etifeddiant a gafodd gan frawd ei fam yn golygu y gallai briodi Elizabeth Cust, merch Syr John Cust o Belton.

Elizabeth Cust ( Mrs Yorke) fel bugeiles wedi’i phaentio gan Francis Cotes
Elizabeth Cust ( Mrs Yorke) fel bugeiles wedi’i phaentio gan Francis Cotes
Elizabeth Cust ( Mrs Yorke) fel bugeiles wedi’i phaentio gan Francis Cotes

Fe dalodd yr etifeddiant, ynghyd ag arian Elizabeth, dalu am y gwaith a wnaed gan y ddau i drawsnewid Erddig. Roedd y gwaith yn cynnwys:

  • y Salwn
  • y Llyfrgell
  • eitemau dodrefn a phapur wal newydd
  • ail-orchuddio blaen gorllewinol y tŷ gyda charreg, ac
  • adeiladu’r gegin newydd, swyddfeydd y tŷ ac iard stablau.

Pan fu farw yn 1804, gadawodd Erddig i’w fab hynaf, Simon.

Simon Yorke II - cyfnod newydd

Priododd Simon Yorke II â Margaret Holland a chawsant chwech o blant, gyda dau yn marw yn fabanod. Roedd Simon Yorke II wrth ei fodd yn cymdeithasu ac yn diddanu teulu a ffrindiau. Sylweddolodd ymhen dim amser bod angen ystafell fwyta fawr. Comisiynodd Thomas Hopper i greu ystafell fawr yn adain ddeheuol Meller. Ar yr un pryd fe ailwampiwyd yr ystafelloedd eraill yn yr adain, a gosodwyd system wresogi dan y lloriau a system glychau. Dilynwyd ef gan Simon, y mab hynaf o blith y plant a oroesodd.

Simon Yorke III - y garddwr

Fe wnaeth Simon Yorke III lawer o newidiadau i’r parc a’r gerddi, a chreodd y grisiau o’r salŵn, gan sicrhau gwell mynediad at y parterre ar ei newydd wedd oedd yn cynnwys ffynhonnau newydd.

Dysgwch ragor am y teulu oedd yn berchen ar Erddig
Portread o Simon Yorke III, Ysgol Brydeinig oddeutu 1835 cerflun o flaidd yn udo
Dysgwch ragor am y teulu oedd yn berchen ar Erddig

Fe greodd ef a’i wraig Victoria Cust Ystafell Gerddorol yn y Neuadd Groeso hefyd, a symudwyd y fynedfa i Ystafell y Llwythau. Wedi ei farwolaeth yn 1894, symudodd ei fab Philip yn ôl i Erddig.

Cyfnod o galedi

Ychydig iawn o newidiadau a wnaeth Philip Yorke II a’i wraig Louisa Scott i Erddig, ond gweithiodd y ddau i warchod y tŷ a’i gynnwys gyda chymorth llawer llai o weision.

Fe wnaeth Simon Yorke IV etifeddu Erddig yn 1922 pan oedd yn 19 mlwydd oed. Roedd yr ystâd mewn dyfroedd dyfnion ariannol ac ychydig iawn o staff oedd yn weddill. O ganlyniad i wladoli’r Bwrdd Glo yn 1947 dechreuwyd cloddio am lo dan y tŷ, a suddodd y tŷ yn ddifrifol oherwydd hynny.

Enciliodd Simon o fywyd cymdeithasol. Doedd ganddo ddim trydan na ffôn, a dechreuodd osgoi’r byd a’r betws. Dirywiodd Erddig ond gwrthododd Simon gael gwared ar unrhyw beth ac arhosodd popeth fel yr oedd.

Philip Yorke III - trosglwyddo Erddig

Etifeddodd Philip Yorke III Erddig pan fu farw ei frawd. Nid oedd yr un o’r ddau frawd erioed wedi priodi, felly cychwynnodd Philip drafodaethau i drosglwyddo Erddig i ofal yr Ymddiriedolaeth Genedlaethol. Daeth yr Ymddiriedolaeth Genedlaethol yn berchnogion yn 1973 a chychwynnodd cyfnod pedair blynedd o adfer Erddig.

Bu farw Philip yn 1978. Ond fel Sgweier olaf Erddig, cafodd Philip fyw yn ddigon hir i weld adfer gogoniant gwreiddiol Erddig a oedd yn gyfarwydd iddo pan yn blentyn.