Gwylio bywyd gwyllt yn Stagbwll

Dyfrgi â’i ben uwch yr wyneb ymysg y lilis dŵr — Dyfrgi ymysg y lilis dŵr | © National Trust Images / Jim Bebbington

Gafaelwch yn y binocwlars ‘na – mae Stagbwll dan ei sang â fflora a ffawna drwy gydol y flwyddyn. A welwch chi’r dyfrgwn enwog yn y llynnoedd, yr ystlumod yn clwydo yn y coed a’r pili-palod yn bert ar eu blodau? Yn ein coetir anferth, fe welwch goed hynafol ac arddangosfeydd fflora lliwgar.

Darganfyddwch anifeiliaid anhygoel Stagbwll 

Mae Stagbwll heb ei hail o ran gwylio bywyd gwyllt – ar draws yr ystâd fe welwch greaduriaid mawr a bach. Cadwch olwg am y canlynol ar eich ymweliad.

Dyfrgwn

Mae Llynnoedd Bosherston, sy’n cael eu bwydo gan ddŵr ffynnon, yn gartref i blanhigion dŵr croyw prin, ac mae poblogaeth iach o ddyfrgwn yma hefyd. Maen nhw’n bwydo ar y llysywod, penhwyaid, draenogiaid, cochiaid ac ysgretennod sy’n byw yn y llyn, a nhw yn wir yw sêr Stagbwll.

Ystlumod

Ry’n ni’n gartref i’r nythfa fwyaf yng Nghymru o ystlumod pedol mwyaf, ac un o’r nythfeydd mwyaf yng ngwledydd Prydain. Mae’r ystlumod pedol mwyaf yn un o 12 rhywogaeth o ystlum sy’n byw yma; yn cysgu, bridio a gaeafgysgu mewn llawer o’r hen adeiladau a choed o gwmpas yr ystâd.

Adar

Mae tirwedd amrywiol yr ystâd yn ddelfrydol ar gyfer gwylio adar. Yn y coetir fe welwch bopeth o’r dryw bach, y siff-saff a’r dryw melyn cribog (neu’r eurben) i’r boda, y dylluan frech a’r gwalch (neu gudyll) glas.

Yr olygfa ar draws Pwll Lili Bosherston o’r Bont Welltog yn Stagbwll, Sir Benfro, gydag awyr las uwchben dŵr gweiriog — Yr olygfa ar draws Pwll Lili Bosherston o’r Bont Welltog yn Stagbwll, Sir Benfro | © National Trust Images/Robert Morris

Adar dŵr

Mae Llynnoedd Bosherston yn croesawu heidiau o adar y dŵr yn ystod y gaeaf, mae’r hwyaden ddanheddog a’r gors-hwyaden lwyd yn westeion cyffredin. Fe welwch hefyd doreth o adar bridio, gan gynnwys y crëyr glas, glas y dorlan, yr wyach leiaf a’r gotiar (neu iâr fach y dŵr).

Trowch hi am yr arfordir ac fe allech weld brân goesgoch – mae dau neu dri phâr yn bridio yma mewn ogofau a holltau yn y clogwyni. Maen nhw’n bwydo ar bryfed a lindys yn bennaf, ac yn chwilio amdanynt yng nglaswellt main yr arfordir neu mewn dom da.

Pili-palod

Mae o leiaf 30 o rywogaethau cyffredin yma. Mae llawer ohonynt yn dibynnu ar y borfa fer, sy’n fôr o flodau arfordirol. Cadwch olwg am fflach las y glesyn serennog neu’r glesyn cyffredin o gwmpas y stad.

Blodau arfordirol

Ym mis Mai, mae Trwyn Stagbwll a Phen Cyfrwy’n fôr o las wrth i serennyn y gwanwyn flodeuo. Mae’r traethau a’r twyni’n gartref i blanhigion arbenigol a all oroesi mewn amodau sych a hallt iawn, fel celynnen y môr a’r ysgedd arfor.

A close up photo of a wildflower meadow at Stackpole, Pembrokeshire featuring tall, purple wild orchids. — Wild orchids flowering in the meadow at Stackpole | © National Trust Images/Chris Lacey

Blodau gwyllt a choed hynafol yn Stagbwll

Tegeirianau

Mae amrywiaeth arbennig o degeirianau yn Stagbwll, o degeirian coch y gwanwyn i droellig yr hydref. Cadwch olwg am y tegeirian gwenynog a’r tegeirian bera yn yr ardaloedd tywodlyd llaith y tu ôl i Dde Aber Llydan a Freshwater West.

Coed hynafol

Mae coetir Stagbwll yn drawiadol. Mae’n gyfuniad gwych o goetiroedd gwlyb wrth ben Llynnoedd Bosherston ac ardaloedd mawr o goetir cymysg. Mae’r rhan fwyaf o’r coed yma yn llai na 200 oed, a phlannwyd llawer ohonynt gan y teulu Cawdor, y teulu a greodd y dirwedd ddyluniedig hon tra’r oedden nhw’n byw yn Llys Stagbwll.

Yn eu mysg mae’r ffawydd a’r castanau pêr a welwch yma heddiw, ond hefyd lwyni a gwrychoedd a gasglwyd o bedwar ban byd. Mae rhai o’r rhain yn achosi problemau mawr i ni heddiw gan eu bod wedi lledaenu ymhell y tu hwnt i le cawsant eu plannu (mae’r rhain yn cynnwys y llawryf, y bachgen llwm a derwen y doldir).

Llanw a thrai

Yn y 1960au, plannwyd ardaloedd mawr â chonifferau, ond mae’r rhain yn cael eu cwympo’n raddol a’u disodli gan goed llydanddail fel yr onnen, y dderwen ac, yn fwyfwy, y sycamorwydden.

Mae’r sycamorwydden yn blaguro’n gynnar ac felly’n wych i’r planhigion hynny sy’n blodeuo’n gynnar, fel clychau’r gog, briallu a garlleg gwyllt, a’n cymunedau o redyn sy’n hoff o’r cysgodion. Y rhain sy’n rhoi eu hedrychiad nodweddiadol i goedwigoedd Stagbwll.