Ysgolion lleol yn dod â stori Tŷ Mawr Wybrnant yn fyw
Dros y blynyddoedd diwethaf rydym wedi cyd-weithio gydag ysgolion lleol i ddathlu hen drysor drwy leisiau ifanc a chreu dehongliad newydd yn Nhŷ Mawr Wybrnant, man geni William Morgan a gyfieithodd y Beibl i’r Gymraeg.
Creu synau synhwyrol
Dechreuodd y rhaglen fis o hyd gyda chyflwyniad i hanes hynod ddiddorol un o drigolion enwocaf Tŷ Mawr Wybrnant, yr Esgob William Morgan, drwy berfformiad hwyliog a rhyngweithiol ' Mewn Cymeriad ar y safle gan yr actor, Llion Williams.
Gyda chymorth hwyluswyr lleol, 'Tape Community, Music and Film', aeth yr ysgolion ymlaen wedyn i ddychmygu'r synau y byddai William Morgan wedi'u clywed yn blentyn o'u hoedran, yn y ffermdy dros 400 mlynedd yn ôl. Yna cafodd y disgyblion y dasg o greu map o Dŷ Mawr a dod â’r tŷ yn fyw trwy sain.
Roedd y sesiynau'n cynnwys recordio synau go iawn, fel y nant a phroses o ail-greu synau o'r enw seiniau Foley, a oedd yn cynnwys bod yn greadigol gyda phropiau annisgwyl, fel papur gyda swigod y gellir eu popio ar gyfer ail-greu sŵn tân yn yr aelwyd.
Profiad arbennig i’r disgyblion a chyfle gwych iddynt ddysgu am hanes a phwysigrwydd Tŷ Mawr Wybrnant yn niwylliant Cymru. Cafodd y disgyblion gyfle i weithio’n greadigol i greu adnodd bydd plant a phobl ifanc yr ardal a thu hwnt allu elwa ohoni. Diolch yn fawr am y cyfle i gyd-weithio.
Rhyddiaith greadigol
Ar ddiwrnod braf o hydref yn 2024 daeth disgyblion blwyddyn 10 Ysgol Dy ryn Conwy draw i Dŷ Mawr Wybrnant i weld y casgliad Beiblau yn ei gyne n. Yng nghwmni’r Athro Angharad Price o Brifysgol Bangor cafodd pawb ddewis un Beibl gan ymateb i’w liw, ei arogl, ei deimlad ac i’w naws arbennig. Roedd hyn yn ordd i werthfawrogi cymeriad unigryw pob Beibl.
Aethpwyd ati wedyn i leoli’r Beiblau ar atlas mawr: o Weriniaeth Tsiec i Eswatini (Swaziland), o Dde Corea i Rwmania, o’r Unol Daleithiau i Seland Newydd. Roedd yn agoriad llygad gweld eu bod wedi teithio i gartref William Morgan o bedwar ban byd.
Yn y sesiynau ysgrifennu dilynol buont yn dychmygu pererindodau’r Beiblau i Gymru, gan ystyried yr heriau a wynebai perchnogion y Beiblau ar eu taith: eu gobeithion, eu hofnau – a’u teimladau wrth gyrraedd Tŷ Mawr o’r diwedd.
Ymatebodd y disgyblion yn wych i'r cyfan, ac mae’r darnau gor enedig yn dyst i’w dychymyg, eu hempathi a’u dawn dweud arbennig. Braint a phleser oedd cael ysbrydoliaeth o’r fath gasgliad unigryw a chyfoethog.