Nid tasg hawdd yw gofalu am gastell o’r drydedd ganrif ar ddeg, a dyna pam mae gennym dîm mewnol pwrpasol sy’n gofalu am y castell a’r casgliadau. O dapestrïau i fyrddau, o baentiadau i borslen, o loriau i ddodrefn, caiff yr holl bethau hyn eu diogelu a’u gwarchod er mwyn i genedlaethau’r dyfodol allu eu mwynhau.
Llyfr Eleanor Percy, sef Book of Hours, yw un o’r llyfrau pwysicaf sydd dan ofal yr Ymddiriedolaeth Genedlaethol. Er ei fod yn cael ei gadw mewn cwpwrdd gwydr diogel, rhaid inni ei symud o dro i dro fel rhan o arddangosfa newydd. Rhaid gwisgo menig a meddu ar ddwylo di-sigl i afael ynddo er mwyn sicrhau na ddaw unrhyw niwed i ran y tudalennau, yr ysgrifen a’r lluniau bregus. Er mwyn lleihau’r nifer o weithiau y caiff y llyfr ei agor, erbyn hyn mae’r holl dudalennau wedi cael eu digideiddio.
Mae angen tîm o wyth i ostwng y siandelïer uwchben y Grisiau Mawr yn ofalus o’r mecanwaith winsh. Y dasg anoddaf a hiraf yw ei symud yn araf o amgylch y canllaw canol. Mewn gwirionedd, nid yw’r gwaith glanhau ei hun yn cymryd rhyw lawer o amser. Ond o gofio bod gan y siandelïer bump ar hugain o fylbiau a gwaith metel cywrain, mae angen amynedd a chryn dipyn o gydweithio i’w lanhau’n drylwyr.
Er mwyn glanhau castell, rhaid cynllunio’n fanwl gywir a rhoi prosesau penodol ar waith er mwyn gwneud yn siŵr bod amser y tîm yn cael ei ddefnyddio’n effeithlon a sicrhau na fydd tasgau’n cael eu hailadrodd. Pan fydd y castell ar gau ym mis Ionawr a rhan o fis Chwefror i dynnu’r addurniadau Nadolig, mae tîm y Casgliadau a’r Tŷ yn gwneud yn fawr o’r cyfle i lanhau’r castell yn fanwl.
1 of 3
Prosiectau cadwraeth parhaus
Adeiladwyd y castell yn y drydedd ganrif ar ddeg ac mae’n gartref i wrthrychau gwerthfawr o bedwar ben byd. O’r herwydd, rhaid rhoi llawer o sylw a gofal i’r castell a’i gasgliadau gwerthfawr. Rydym yn mynd i’r afael â phrosiectau cadwraeth arbenigol drwy gydol y flwyddyn. Gall y prosiectau hyn amrywio o lanhau pob tudalen mewn llyfr i adfer cerflun i’w ffurf wreiddiol.
Sut ydych chi'n ailweirio castell o'r 13eg ganrif?
Gyda llawer o ofal a sylw i fanylion. Bydd tîm arbenigol yn codi rhai o’r paneli a’r estyll llawr yn y castell hanesyddol hwn yn ystod 2026, gan ddatgelu rhai cyfrinachau cudd a darganfyddiadau pensaernïol sydd wedi bod yn llechu ers cannoedd o flynyddoedd o bosibl.
Rhan bwysicaf y gwaith yw ychwanegu uniad ehangu o amgylch ymyl y llawr – fe fydd hyn yn sicrhau y bydd modd i’r teils aros yn eu lle am flynyddoedd lawer i ddod. Trwy wneud hyn, bydd modd i’r teils ymestyn a chywasgu heb godi na chracio.
Sut y bydd y gwaith yn effeithio ar fy ymweliad?
Bydd y gwaith yn ystod y cyfnod cychwynnol hwn yn cael ei wneud ar ran gyntaf y llawr marmor, rhwng yr Ystafell Ysmygu a’r Ystafell Fwyta Swyddogol. Dim ond i raddau bach y bydd y gwaith yn effeithio ar fynediad i’r castell, a hynny am chwe wythnos o 6 Chwefror. Bydd modd ichi barhau i fynd i mewn trwy’r fynedfa trwy ddefnyddio’r grisiau cerrig o’r cwrt, ond byddwch yn mynd yn eich blaen trwy gwrt llai ac yn mynd i mewn i’r castell trwy’r Ystafell Fwyta Swyddogol.
Cafodd y cerflun o ‘Fame’ a Pegasus yn y cwrt ei lanhau gan arbenigwyr er mwyn cael gwared â haen dolciog o baent ac adfer arwyneb plwm naturiol y cerflun. Aethom ati i weithio gyda Rupert Harris Conservation i sicrhau y byddai modd gofalu’n briodol am y cerflun tra câi’r gwaith adfer ei gwblhau, gan leihau unrhyw ddifrod i’r strwythur.
Dros gyfnod o 15 mlynedd aethom ati i atgyweirio wyth o benddelwau yn y Galeri Hir, a oedd yn portreadu Cesar. Er mwyn eu symud i’r Galeri Hir, bu’n rhaid atgyfnerthu’r llawr â distiau dur er mwyn iddo allu dal eu pwysau. Trwsiwyd diffygion ac unrhyw rannau a oedd wedi torri trwy osod darnau newydd o farmor – ar ôl dod o hyd i farmor a oedd yn cyd-fynd â’r deunydd gwreiddiol, cafodd y darnau newydd hyn eu siapio, eu caboli a’u gosod yn eu lle.
Arferai’r Blaen Dwyreiniol fod yn brif fynedfa ar gyfer y castell. Pan benderfynodd yr Ymddiriedolaeth Genedlaethol gaffael Castell Powis ym 1952, ni allai’r ymwelwyr weld yr ardal hon gan fod y grisiau wedi chwalu ar ôl blynyddoedd o gael eu hesgeuluso. Yn 2014 cafwyd arian gan Sefydliad Wolfson, ac yn 2015 llwyddodd ein haelodau ffyddlon a’r gymuned leol i godi £500,000 ar gyfer adfer yr ardal a’i gwneud yn ddiogel unwaith eto.
Mae’r tapestri a elwir yn ‘The Reception of an Embassy by Southern Netherlands or France’ i’w olrhain i ganol y 1500au. Fe’i lleolir yn y Neuadd Ddawns a dyma un o’r tapestrïau pwysicaf yng nghasgliad yr Ymddiriedolaeth Genedlaethol. Dros nifer o flynyddoedd, dirywiodd cyflwr y tapestri yn fawr oherwydd golau haul, llwch, dirgrynu a phryfed bach. Anfonwyd y tapestri at De Wit yng Ngwlad Belg, sef sefydliad mwyaf blaenllaw y byd o ran adfer tapestrïau, ac aethpwyd trwy broses gymhleth a thrylwyr er mwyn glanhau ac adfer y tapestri.
1 of 4
Cymryd rhan
Mae eich cefnogaeth yn hollbwysig o ran sicrhau y gallwn barhau â’r gwaith cadwraeth pwysig a wnawn yng Nghastell a Gardd Powis. Pa un a yw hynny trwy ymaelodi â’r Ymddiriedolaeth Genedlaethol, trwy wario ceiniog neu ddwy yn y siop neu’r caffi, neu trwy wirfoddoli gyda ni – heboch chi, byddai’n amhosibl inni chwarae ein rhan yn siwrnai’r castell.
Cyfleoedd i wirfoddoli
Ein gwirfoddolwyr yw rhai o’n cefnogwyr pennaf. Pan ddewiswch wirfoddoli yng Nghastell a Gardd Powis, yn aml bydd cyfleoedd i helpu mewn meysydd eraill yn dod i’r amlwg. Er enghraifft, mae gan rai o’n gwirfoddolwyr ddiddordeb ysol mewn gwarchod llyfrau, ac felly pan ddaw hi’n amser inni ddwstio’r llyfrau yn y Llyfrgell, rydym wastad yn ddiolchgar o’r cymorth ychwanegol.
Mae eich cefnogaeth yn hanfodol i'n helpu i ofalu am natur, harddwch a hanes. Gwnewch rodd heddiw, a gyda'n gilydd gallwn ddiogelu llefydd gwerthfawr i bawb, am byth. (Saesneg yn unig)
Castell Cymreig yw Powis a adeiladwyd gan dywysog Cymreig, Gruffudd ap Gwenwynwyn (tua 1252). Goroesodd ryfeloedd a’i rannu i ddod yn un o gestyll amlycaf Cymru.
Yn chwilio am ffordd wych o dreulio eich amser sbâr, cyfarfod pobl newydd, a gwneud gwahaniaeth? Dysgwch ragor am gyfleoedd i wirfoddoli yng Nghastell Powis yng Nghymru.
