
Darganfyddwch fwy yn Ninefwr
Dysgwch pryd mae Dinefwr ar agor, sut i gyrraedd yno, pethau i’w gweld a’u gwneud a mwy.
Mae’r parc yn Ninefwr yn doreth o hanes Cymreig ac yn gorchuddio ystâd 800 erw ar gyrion hen dref amaethyddol Llandeilo. Ymwelwch â Safle o Ddiddordeb Gwyddonol Arbennig (SoDdGA) a’r parc cyntaf yng Nghymru i gael ei enwi’n Warchodfa Natur Genedlaethol (GNG). Yn Ninefwr, fe welwch ficrocosm o dreftadaeth a natur Cymru ar un safle.
Yn yr hydref, mae’r parc yn Ninefwr yn goelcerth o liwiau gyda’r coed hynafol yn ffrwydro’n aur, coch ac oren. Mwynhewch y gorau o’r ystâd ar lwybr a gynlluniwyd gan Lancelot Capability’ Brown ar ei ymweliad â Dinefwr ym 1775. A pheidiwch â methu coed hynaf Cymru, yn fframio golygfeydd trawiadol o Dŷ Newton.
Mae’r hydref bob amser yn adeg prysur i fywyd gwyllt, tan y tywydd oer cyntaf, ac mae’n gyfnod o fwyta a storio munud ola’. Gwyliwch yr hyddod brith yn rhidio, darganfyddwch amrywiaeth o blanhigion a phryfed a chadwch olwg am gigfrain a barcutiaid, sy’n nythu yn y coed o’ch cwmpas ar yr adeg hon o’r flwyddyn.
Mae’r rhidio fel arfer yn digwydd dros gyfnod o bythefnos yn ystod mis Hydref neu ddechrau mis Tachwedd. Mae hyn yn amrywio yn ôl y tywydd a’r bwyd sydd ar gael, fel mes a chnau’r castanwydd pêr.
Mae mis Hydref yn amser da i weld ffyngau yn y coetiroedd hefyd, ac mae nifer dda o rywogaethau i’w gweld yn Ninefwr. Mae’r pyllau dŵr hefyd yn fwrlwm o adar mudol sy’n gaeafu yma.
Mae’r ystâd yn gogwyddo tua chaeau gorlifdir afon Tywi, lle mae llynnoedd bach ar gyrion y gwastatir yn dod â harddwch a diddordeb ychwanegol i’r dirwedd.
Mae Dinefwr yn gartref i gasgliad eang ac amrywiol o gynefinoedd ac amgylcheddau. O weirgloddiau sy’n fôr o flodau i goetiroedd trwchus, o ardaloedd agored eang i goedwigoedd corsiog a dolydd gwlyb. Mae pob un o’r rhain yn gartref i gynefinoedd hanfodol i amrywiaeth o rywogaethau ac yn chwarae rôl hanfodol ym mioamrywiaeth gwledydd Prydain.
- Wynford Vaughan Thomas, darlledwr, newyddiadurwr ac awdur
Mae hwn yn baradwys i fyd natur. Yn ogystal â phoblogaethau mawr o rai o adar brodorol a mudol mwyaf diddorol Prydain, mae’r ystâd yn gartref i lawer o’n mamaliaid mwyaf cyfrinachol, y mae llawer o bobl yn treulio oes heb eu gweld; dyfrgwn, ffwlbartiaid, llygod y gwair a hyddod brith.
Mae’r ystâd yn gartref i barc ceirw canoloesol 100 erw o faint. Mae’r haid o dros gant o Hyddod Brith i’w clywed yn beichio a bloeddio o bob rhan o’r ystâd, yn enwedig ar drothwy’r cyfnod rhidio ym mis Hydref.
Fe welwch y Corvidae (teulu’r Fran) yn helpu gyda’r broses dwtio – maen nhw i’w gweld yn pigo ar groen sidanaidd y bwystfilod tra’n eistedd ar eu cyrn enfawr wrth i’r cyfnod rhidio agosáu.
Mae’r adar yn rhoi’r un driniaeth i’n Gwartheg Parc Gwyn, gan bigo ar flew rhydd yr anifeiliaid cynhanesyddol yr olwg pan ddaw’n adeg i fwrw cotiau’r gaeaf. Mae gan y brîd hynafol a phrin hwn gysylltiadau hanesyddol a genetig â Dinefwr.
Ymysg yr hanesion eraill sydd â chysylltiadau â’r Gwartheg Parc Gwyn mae chwedl Morwyn y Llyn a’r enwog Feddygon Myddfai.
Mae coetir hynafol Dinefwr yn gartref i rai o’r coed hynaf yng ngwledydd Prydain. Mae gennym dros 300 o goed derw, y mae rhai’n dros 400 oed, sy’n eu gwneud nhw’n hynafiaid go iawn. Maen nhw’n darparu ecosystemau hanfodol i amrywiaeth o rywogaethau. Hyd yn oed pan fo’r coed yn marw neu’n cwympo, dydyn ni ddim yn eu symud ymaith. Maen nhw’n aros yn eu hunfan i greu cynefin i blanhigion, bywyd gwyllt a ffyngau.
Yn ogystal â gofalu am y coed aeddfed, rydym yn plannu rhai newydd hefyd fel bod gennym goed ar wahanol gamau bob amser. Bydd mwy yn cael eu plannu yn y Parc Gwartheg Mewnol ac Allanol i ail-greu dyluniad y 18fed ganrif.
Yn y pendraw, caiff y planhigfeydd hyn eu rheoli fel y parc ceirw, fel porfeydd coediog. Drwy wneud hyn, rydym yn gobeithio y bydd Dinefwr bob amser yn enwog am ei hynaf-goed.
Dysgwch pryd mae Dinefwr ar agor, sut i gyrraedd yno, pethau i’w gweld a’u gwneud a mwy.
Wedi’u hadennill gan ddisgynyddion un o Dywysogion pwerus Cymru, bu Parc Dinefwr a Thŷ Newton yn gartref i’r teulu Rhys/Rice am dros dair canrif.
Yn swatio ym mharc Dinefwr ger Llandeilo, mae Tŷ Newton yn blasty Cymreig anffurfiol sy’n cynnig cyfuniad o’r hanesyddol a’r cyfoes.