Crwydrwch y parc yn Ninefwr

Ceirw ar laswelltir ym mharc ceirw Dinefwr, gyda’r haul yn disgleirio drwy ganghennau moel coed ar ben bryncyn i’r chwith — Noson glir ym mharc ceirw Dinefwr | © National Trust/Grant Hyatt

Mae’r parc yn Ninefwr yn doreth o hanes Cymreig ac yn gorchuddio ystâd 800 erw ar gyrion hen dref amaethyddol Llandeilo. Ymwelwch â Safle o Ddiddordeb Gwyddonol Arbennig (SoDdGA) a’r parc cyntaf yng Nghymru i gael ei enwi’n Warchodfa Natur Genedlaethol (GNG). Yn Ninefwr, fe welwch ficrocosm o dreftadaeth a natur Cymru ar un safle. 

Uchafbwyntiau’r hydref

Yn yr hydref, mae’r parc yn Ninefwr yn goelcerth o liwiau gyda’r coed hynafol yn ffrwydro’n aur, coch ac oren. Mwynhewch y gorau o’r ystâd ar lwybr a gynlluniwyd gan Lancelot Capability’ Brown ar ei ymweliad â Dinefwr ym 1775. A pheidiwch â methu coed hynaf Cymru, yn fframio golygfeydd trawiadol o Dŷ Newton.

Bywyd gwyllt y tymor

Mae’r hydref bob amser yn adeg prysur i fywyd gwyllt, tan y tywydd oer cyntaf, ac mae’n gyfnod o fwyta a storio munud ola’. Gwyliwch yr hyddod brith yn rhidio, darganfyddwch amrywiaeth o blanhigion a phryfed a chadwch olwg am gigfrain a barcutiaid, sy’n nythu yn y coed o’ch cwmpas ar yr adeg hon o’r flwyddyn.

Mae’r rhidio fel arfer yn digwydd dros gyfnod o bythefnos yn ystod mis Hydref neu ddechrau mis Tachwedd. Mae hyn yn amrywio yn ôl y tywydd a’r bwyd sydd ar gael, fel mes a chnau’r castanwydd pêr.

Mae mis Hydref yn amser da i weld ffyngau yn y coetiroedd hefyd, ac mae nifer dda o rywogaethau i’w gweld yn Ninefwr. Mae’r pyllau dŵr hefyd yn fwrlwm o adar mudol sy’n gaeafu yma.

Pethau i’w gweld yn y parc yn Ninefwr

Mae’r ystâd yn gogwyddo tua chaeau gorlifdir afon Tywi, lle mae llynnoedd bach ar gyrion y gwastatir yn dod â harddwch a diddordeb ychwanegol i’r dirwedd.

Cynefinoedd hanfodol

Mae Dinefwr yn gartref i gasgliad eang ac amrywiol o gynefinoedd ac amgylcheddau. O weirgloddiau sy’n fôr o flodau i goetiroedd trwchus, o ardaloedd agored eang i goedwigoedd corsiog a dolydd gwlyb. Mae pob un o’r rhain yn gartref i gynefinoedd hanfodol i amrywiaeth o rywogaethau ac yn chwarae rôl hanfodol ym mioamrywiaeth gwledydd Prydain.

'Cymerwch lond llaw o bridd o Ddinefwr a’i wasgu rhwng eich cledrau. Y sudd sy’n llifo o’ch dwylo yw hanfod Cymru.'

- Wynford Vaughan Thomas, darlledwr, newyddiadurwr ac awdur

Gwartheg parc gwyn eiconig Dinefwr yn Sir Gaerfyrddin, Cymru. — Gwartheg parc gwyn eiconig Dinefwr, Sir Gaerfyrddin | © National Trust Images / John Millar

Bywyd gwyllt Dinefwr

Mae hwn yn baradwys i fyd natur. Yn ogystal â phoblogaethau mawr o rai o adar brodorol a mudol mwyaf diddorol Prydain, mae’r ystâd yn gartref i lawer o’n mamaliaid mwyaf cyfrinachol, y mae llawer o bobl yn treulio oes heb eu gweld; dyfrgwn, ffwlbartiaid, llygod y gwair a hyddod brith.

Parc ceirw canoloesol yn Ninefwr

Mae’r ystâd yn gartref i barc ceirw canoloesol 100 erw o faint. Mae’r haid o dros gant o Hyddod Brith i’w clywed yn beichio a bloeddio o bob rhan o’r ystâd, yn enwedig ar drothwy’r cyfnod rhidio ym mis Hydref.

Fe welwch y Corvidae (teulu’r Fran) yn helpu gyda’r broses dwtio – maen nhw i’w gweld yn pigo ar groen sidanaidd y bwystfilod tra’n eistedd ar eu cyrn enfawr wrth i’r cyfnod rhidio agosáu.

Gwartheg Parc Gwyn Dinefwr

Mae’r adar yn rhoi’r un driniaeth i’n Gwartheg Parc Gwyn, gan bigo ar flew rhydd yr anifeiliaid cynhanesyddol yr olwg pan ddaw’n adeg i fwrw cotiau’r gaeaf. Mae gan y brîd hynafol a phrin hwn gysylltiadau hanesyddol a genetig â Dinefwr.

Ymysg yr hanesion eraill sydd â chysylltiadau â’r Gwartheg Parc Gwyn mae chwedl Morwyn y Llyn a’r enwog Feddygon Myddfai.

Plant mewn cylch o gwmpas hen goeden ynghanol tirwedd hydrefol — Ymwelwyr ar daith dywys yn Ninefwr | © National Trust Images/James Dobson

Y coed hynaf yng ngwledydd Prydain yn Ninefwr

Mae coetir hynafol Dinefwr yn gartref i rai o’r coed hynaf yng ngwledydd Prydain. Mae gennym dros 300 o goed derw, y mae rhai’n dros 400 oed, sy’n eu gwneud nhw’n hynafiaid go iawn. Maen nhw’n darparu ecosystemau hanfodol i amrywiaeth o rywogaethau. Hyd yn oed pan fo’r coed yn marw neu’n cwympo, dydyn ni ddim yn eu symud ymaith. Maen nhw’n aros yn eu hunfan i greu cynefin i blanhigion, bywyd gwyllt a ffyngau.

Plannu newydd

Yn ogystal â gofalu am y coed aeddfed, rydym yn plannu rhai newydd hefyd fel bod gennym goed ar wahanol gamau bob amser. Bydd mwy yn cael eu plannu yn y Parc Gwartheg Mewnol ac Allanol i ail-greu dyluniad y 18fed ganrif.

Yn y pendraw, caiff y planhigfeydd hyn eu rheoli fel y parc ceirw, fel porfeydd coediog. Drwy wneud hyn, rydym yn gobeithio y bydd Dinefwr bob amser yn enwog am ei hynaf-goed.