Skip to content

Ymweld â Thraeth a Chors Marloes

Golygfa eang o Draeth Marloes, Sir Benfro. Mae nifer o bobl ar y tywod euraidd, ac ar ymyl y traeth mae clogwyni geirwon yn codi.
Traeth Marloes, Sir Benfro | © National Trust Images/Chris Lacey

Mae tirwedd Marloes yn gyfuniad lliwgar o arfordir a chefn gwlad, gyda thraethau eang, gwlyptiroedd toreithiog ac ynysoedd creigiog i chi eu darganfod. Ydych chi’n dwlu ar draethau neu adar? Ymwelwch, da chi. Mae hefyd yn lle gwych i ddarganfod hanes a daeareg gyfoethog y penrhynau.

Pethau i’w gweld yn Nhraeth Marloes

Mae’r traeth yn dywodlyd a diogel ac yn addas i nofwyr. Mae’n un o’r rhai gorau yn Sir Benfro, ac mae’n bosib ei gyrraedd o’n maes parcio. 

Ewch am dro ar lan môr ac fe welwch dywodfaen waddodol ar ochr ddeheuol y penrhyn. Mae pyllau glan môr Marloes yn gartref i gyfoeth o greaduriaid morol hefyd.

Cors Marloes 

Dafliad carreg o’r traeth mae Cors Marloes, gwlyptir sy’n heidio ag adar. Mae’r lleoliad dan ei sang â bywyd gwyllt, felly dewch â’ch binocwlars a swatiwch yn un o’r cuddfannau sy’n edrych dros y safle. 

Mae’r Gors yn arbennig am ei hadar bridio, adar mudol ac adar sy’n treulio’r gaeaf yma. Mae adar y dŵr ac adar ysglyfaethus yn wynebau cyfarwydd ym misoedd y gaeaf, tra bod y gwlyptir yn morio canu yn y gwanwyn. 

Y Parc Ceirw 

Ar ben y clogwyn, roedd y Parc Ceirw yn gartref i anheddiad Oes Haearn ‘slawer dydd. Nawr, dyma’r lle perffaith i wylio’r morloi’n chwarae yn y dyfroedd islaw a dod o hyd i drysorau hanesyddol. 

Er ei enw, nid oes unrhyw geirw yma. Mae’r enw’n cyfeirio at ymgais aflwyddiannus i greu parc ceirw yma ar ddiwedd y 18fed i ddechrau’r 19eg ganrif.

Caer Oes Haearn

Gallwch gerdded rhwng y rhagfuriau o hyd yng nghaer Oes Haearn y Parc Ceirw. Mae’n dyddio’n ôl 2,000 o flynyddoedd a mwy, a dyma’r gaer bentir fwyaf yn Ne Cymru. Gyda’i lleoliad arfordirol uchel, mae’n hawdd gweld sut cafodd y gaer ei hamddiffyn gystal. 

Penrhyn Marloes 

Mae ynysoedd creigiog dramatig i’w gweld yma ac acw ar y penrhyn, ac maent yn enwog am eu bywyd gwyllt, eu treftadaeth gynhanesyddol a’u daeareg. Gwyliwch y tonnau’n taranu yn eu herbyn o’r tir mawr, neu mentrwch i’r môr am olwg graffach.

Ymwelydd yn cerdded ar hyd Llwybr Arfordir Sir Benfro yn Nhraeth Marloes, Sir Benfro
Ymwelydd yn cerdded ar hyd Llwybr Arfordir Sir Benfro yn Nhraeth Marloes, Sir Benfro | © National Trust Images/Chris Lacey

Martin’s Haven a Pharth Cadwraeth Morol Sgomer 

Martin’s Haven yw harbwr y penrhyn, a’r man morio i’r ynysoedd. Dyma hefyd leoliad Parth Cadwraeth Morol Sgomer, y cyntaf o’i fath yng Nghymru. 

Sgomer a Sgogwm                 

Neidiwch ar fwrdd un o’r cychod o Martin’s Haven ac ymweld ag ynysoedd Sgomer a Sgogwm. Mae’r ynysoedd hyn yn gartref i boblogaethau rhyngwladol bwysig o adar môr sy’n bridio, gan gynnwys Palod, Gweilch y Penwaig, Gwylogod ac Adar Drycin y Graig. 

Adar Drycin y Graig

Fodd bynnag, yr aderyn mwyaf niferus a phwysicaf ar yr ynysoedd hyn yw Pâl Manaw. Tybir bod tua hanner miliwn o barau o Balod Manaw yn defnyddio Sgomer, Sgogwm a Middleholm i baru - dros hanner poblogaeth y byd o’r adar anhygoel hyn. 

Mae’r ynysoedd yn berchen i Ymddiriedolaeth Bywyd Gwyllt De a Gorllewin Cymru ac yn cael eu rhedeg ganddynt, ac mae eu canolfan yng Nghaban Lockley ar y tir mawr. Dim ond drwy brynu tocynnau ymlaen llaw y gallwch ymweld â’r ynysoedd.

Ynys Middleholm (Midland Isle) 

Mae Ynys Middleholm, sydd i’w gweld o’r Parc Ceirw, ychydig i’r dwyrain o Sgomer ac wedi’i ffurfio o graig folcanig. Mae dyfroedd garw a cherrynt cryf rhwng yr ynys a’r tir mawr, y darn peryglus o fôr a elwir yn Jack Sound. Mae’r ynys yn berchen i’r Ymddiriedolaeth Genedlaethol ac yn cael ei rheoli ganddi, ac nid oes mynediad i’r cyhoedd. 

Gateholm 

Ynys lanwol y gellir ei chyrraedd pan mae’r llanw ar drai – gallwch groesi, ond mae’r ddringfa’n un anodd ac ar gyfer pobl sy’n siŵr o’u gallu. 

Mae’r gwastadedd yn cynnwys gweddillion aneddiadau cynhanesyddol, a bu’r gaer Oes Haearn ar y rhaglen deledu Time Team un tro. Roedd wedi’i chysylltu â’r tir mawr gan sarn gyswllt ‘slawer dydd, sydd wedi’i golchi ymaith gan y môr ers tro byd. 

Gwales  

Yr ynys hon yw pwynt mwyaf gorllewinol Cymru, ac mae’n Warchodfa Natur Leol. Y Gymdeithas Frenhinol er Gwarchod Adar (RSPB) sy’n berchen ar Gwales ac yn ei rhedeg, ac mae’n gartref i 39,000 pâr o fulfrain llwydion – y drydedd boblogaeth fwyaf yn y byd. 

Adar Marloes  

Mae Marloes yn baradwys i adar-garwyr. Mae adar môr i’w gweld ymhobman ar hyd yr arfordir, tra bod y Gors yn gartref i amrywiaeth o adar dŵr a rhydwyr. Felly dewch â’ch binocwlars a mwynhewch – gallwch eu gwylio o ben clogwyn neu swatio yn un o’r cuddfannau adar.   

Adar yr arfordir 

Dyma rai o’r adar a welwch ar hyd arfordir Marloes.  

Brân goesgoch 

Aelod prinnach o deulu’r frân, gyda thraed a phig goch. Mae tua 60 o barau’n nythu ar hyd arfordir Sir Benfro.  

Hebog tramor 

Yn aml i’w gweld yn cwffio â’r brain, yr hebogau yw brenhinoedd eraill clogwyni Sir Benfro.  

Mulfran lwyd 

Mae tua 39,000 pâr o fulfrain llwyd yn nythu ar ynys Gwales. Gwyliwch nhw’n plymio am fecryll dafliad carreg o’r lan. 

Telor Dartford 

Mae telorion Dartford yn ychwanegiad cyffrous newydd i amrywiaeth adar Sir Benfro, ac maent i’w gweld mewn ardaloedd o eithin a grug trwchus yn y Parc Ceirw.  

Pâl 

Gyda’u plu unlliw a’u pig llachar, mae’r palod yn amlwg o unigryw. Mae’r aderyn môr hwn yn dwlu ar Sir Benfro hefyd – mae tua 6,000 pâr o balod yn bridio ar Ynys Sgomer. I weld y Palod, ymwelwch â Sgomer ar gwch rhwng Ebrill a diwedd Gorffennaf.  

Adar y gwlyptir 

Dyma’r adar ry’ch chi’n debygol o’u gweld yng Nghors Marloes.  

Boda’r gwerni 

Gall yr aderyn ysglyfaethus anhygoel hwn ymddangos o nunlle, ond ry’ch chi’n fwy tebygol o weld boda’r gwerni tra’i fod yn mudo yn y gwanwyn a’r hydref.  Gallai dau neu dri fod yma ar y tro, yn hela dros y Gors am adar ac amffibiaid.  

Corhwyaden 

Mae’r gorhwyaden, ein hwyaden leiaf, yn cuddio yn llystyfiant trwchus y gwlyptir – ond gall yr hebog tramor neu foda’r gweini uwchben eu dychryn allan o’u cuddfan.  

Gïach cyffredin 

Mae’r gïach cyffredin yn bwydo ar ymylon gwlyb y gors, a gallant fod yn anodd eu gweld. Mae tywydd oer yn eu gorfodi allan i dir agored a, phan gânt fraw, maen nhw’n igam-ogamu i ffwrdd yn wyllt gyda chri ‘cetsh’ fain.  

Clochdar y cerrig  

Mae clochdariaid y cerrig yn byw yma drwy gydol y flwyddyn, ac fel telorion Dartford maen nhw’n dioddef mewn gaeafau caled. Clustfeiniwch am eu galwadau ‘gwich, tsiac, tsiac’ swnllyd o lwyni eithin.  

Llwydfron 

Mae llwydfronnau’n gyffredin yn y gwanwyn a’r haf. Gwyliwch nhw’n hyrddio eu hunain o gwmpas yr wybren, a chlustfeiniwch am eu cân swnllyd. Yn y gaeaf maen nhw’n ei throi hi am yr Affrig Is-Saharaidd.  

Bywyd môr Marloes  

Gyda morloi, llamidyddion a phob math o rywogaeth brin yn galw’r dyfroedd yma’n gartref, mae’n hawdd gweld pam mae’r arfordir yn Barth Cadwraeth Morol dynodedig.   

Morloi, llamidyddion a dolffiniaid  

Ar ddiwedd yr haf, fe welwch forloi llwyd yr Iwerydd a’u lloi bach ar draethau anghysbell o gwmpas y penrhyn. Mae tua 150 o loi yn cael eu geni bob blwyddyn – cewch yr olygfa orau ohonynt o ben clogwyn y Parc Ceirw.  

Mae’r dŵr garw rhwng y Parc Ceirw a’r Ynys Ganol, sef Jack Sound, yn boblogaidd gyda llamidyddion. Gwyliwch nhw’n tasgu, ac os ydych chi’n lwcus fe allech weld dolffin neu ddau – maen nhw’n ymddangos yma o dro i dro hefyd.  

Creaduriaid môr prin  

Deifiwch yn ddyfnach i’r dyfroedd ac fe welwch rywogaethau cenedlaethol-brin gan gynnwys gwyntyll y môr, gwlithen y môr, gwyntyll pinc y môr, y cranc sbyngaidd a chimwch Mair, ynghyd ag ogofau, riffiau a llongddrylliadau.  

Mae’n bosib deifio oddi ar Benrhyn Marloes, ond ceisiwch drefnu taith gyda gweithredwr deifio lleol. Byddant yn gweithio o fewn Cod Morol Sir Benfro a bydd ganddynt wybodaeth arbenigol am y llanw a’r llefydd gorau.  

Y gors gyda bancyn glaswelltog uwchben a phedair alarch ifanc yn mwynhau yn y dŵr
Elyrch ifanc ar Gors Marloes, Sir Benfro | © National Trust Images/John Miller
Golygfa eang o Draeth Marloes, Sir Benfro. Mae nifer o bobl ar y tywod euraidd, ac ar ymyl y traeth mae clogwyni geirwon yn codi.

Darganfyddwch fwy am Draeth a Phenrhyn Marloes

Dysgwch sut i gyrraedd Traeth a Phenrhyn Marloes, ble i barcio, pethau i’w gweld a’u gwneud a mwy.

Pethau eraill o ddiddordeb i chi

Grŵp o adar drycin Manaw llwyd a gwyn yn hedfan dros y môr
Erthygl
Erthygl

Ein gwaith cadwraeth ar arfordir Sir Benfro 

Bob ugain mlynedd cynhelir cyfrifiad i asesu maint y nythfa o adar drycin Manaw ar ynysoedd oddi ar arfordir Sir Benfro. Dangosodd yr arolwg diweddaraf ganlyniadau calonogol iawn.

Golygfan y Canmlwyddiant, Dinas Oleu, Cymru

Arfordiroedd a thraethau yng Nghymru 

Darganfyddwch 157 milltir o arfordir Cymru sy’n cael ei ddiogelu gan yr Ymddiriedolaeth Genedlaethol, o draethau euraidd eang i glogwyni geirwon

View of pink tulips in the Victorian Parterre on a sunny spring day in the garden at Erddig in Wrexham, Wales
Ardal
Ardal

Cymru 

Darganfyddwch gestyll tylwyth teg, gerddi godidog a thirwedd Geltaidd wyllt sy’n drysorfa o chwedlau ar eich ymweliad â Chymru.

A view of the front of the red mansion house

Tai ac adeiladau yng Nghymru 

Darganfyddwch blastai Cymreig mawreddog a’u casgliadau, o gartrefi teuluol i adeiladau a ddyluniwyd gan benseiri enwog. Darganfyddwch hanes a hanesion o’r oes a fu mewn lleoliadau trawiadol ledled Cymru.

Skimming stones on the beach at Robin Hood's Bay, North Yorkshire
Erthygl
Erthygl

Gweithgareddau traeth y '50 peth i'w gwneud cyn dy fod yn 11¾' 

Gweithgareddau y gall plant eu mwynhau ar lan y môr, o badlo neu nofio i ddal crancod a sgimio cerrig. (Saesneg yn unig)

Visitors kayaking on the sea past the Old Harry Rocks, Purbeck Countryside, Dorset
Erthygl
Erthygl

Cadw’n ddiogel wrth ganŵio 

Er bod canŵio a cheufadu yn ffyrdd gwych o brofi natur a chadw'n heini, gall fod yn beryglus os na ddilynnir y canllawiau. Dysgwch sut i gadw'n ddiogel gyda'n cyngor a'n cyfarwyddyd. (Saesneg yn unig)