Ymweld â'r Ardd Furiog yn Llanerchaeron

Gardd y gwanwyn, Llanerchaeron | © National Trust Images / Heather Birnie

Mae'r Ardd Furiog Llanerchaeron, a adeiladwyd ar ddiwedd y 18fed ganrif, wedi bod yn cynhyrchu ffrwythau a llysiau ers dros 200 mlynedd. Erbyn hyn, mae i’r gerddi ymdeimlad mwy rhamantus a heddychlon, ond ‘slawer dydd roedden nhw’n fwrlwm o ddiwydiant Sioraidd. Ewch i’r ardd i weld amrywiaeth eang o gynnyrch yn tyfu – gallwch brynu rhywfaint ohono i’w fwynhau gartref.

Yr Ardd Furiog yn Llanerchaeron

O fewn y muriau fe welwch erddi cegin cynhyrchiol, coed ffrwythau hynafol, gweddillion technoleg arddwriaethol sy’n rhychwantu oes gyfan yr ardd, borderi blodau a gardd berlysiau hyfryd.

Gwanwyn yn yr Ardd Furiog yn Llanerchaeron

Yn y Gwanwyn mae’r Ardd Furiog yn Llanerchaeron yn fôr o liw gyda thiwlipau, cennin Pedr, alliums, camassia a chrocws yn y gwelyau blodau wedi’u torri. Defnyddir y blodau toredig hyn mewn tuswau i addurno’r fila yn Llanerchaeron.

Mae dros 100 o goed ffrwythau yn y Berllan Furiog yn blodeuo yn y gwanwyn. Yn sefyll yn fonheddig yn eu plith mae coeden ellyg wych Duges Pitmaston, sef y goeden hynaf yn yr ardd, yn 150 oed, sy'n dal i gynhyrchu gellyg blasus. Hon yw'r goeden ffrwythau gynharaf i flodeuo yn y berllan ac fel y goeden fwyaf gellir ei gweld yn hawdd.

Gellir gweld blodau afal gwynion bregus ar hen goeden yn Llanerchaeron, Cymru, gyda rhisgl garw a changhennau troellog. — Blodau afal ar hen goeden ym mis Mai yn y gerddi yn Llanerchaeron | © National Trust Images/Ian Shaw

Gwelyau gwres ar gyfer ffrwythau 

Pan gawsant eu hadeiladu, roedd y waliau deheuol yn cael eu gwresogi gan byllau tân, a gallwch weld olion y rhain o hyd, yn ogystal â dau wely a wresogwyd gan hypocawstiau a ddefnyddiwyd i gynhyrchu ffrwythau. Yn yr iard fframiau fe welwch bwll tân a ddefnyddiwyd i wresogi fframiau oer.

Tŷ gwydr Fictoraidd

Ar hyd y waliau deheuol mae tŷ gwydr Fictoraidd a wresogwyd gan systemau dŵr poeth cylchredol, sydd i’w gweld o hyd (ond nid ydynt wedi’u gwresogi bellach) a thŷ gwydr concrit o’r 1950au, sy’n araf ddadfeilio. Dros 200 mlynedd o hanes garddwriaethol ar hyd 100 metr o wal!

Chwe deg math o afal

Mae coed afalau hynafol, a oedd wedi’u gwyntyllu’n wreiddiol, wedi ffurfio eu siapiau unigryw eu hunain – maen nhw wir yn edrych fel eu bod wedi profi pob tymor ers i’r gerddi muriog gael eu hadeiladu. Yn ddiweddarach, mae mwy o goed afalau wedi’u plannu yn yr ardd furiog ac erbyn hyn mae dros 60 o wahanol fathau o afal yma.

Afalau yn yr Ardd Furiog yn Llanerchaeron, Cymru — Afalau yn yr Ardd Furiog yn Llanerchaeron | © National Trust Images/James Dobson

Yr ardd berlysiau

Mae’r ardd berlysiau o dan wal ddeheuol yr ardd furiog ddwyreiniol. Mae 25 o welyau petryal, sydd wedi’u trefnu ar ffurf ‘cynllun nodau piano’, wedi’u llenwi ag amrywiaeth o berlysiau coginio a meddygol.

Ffrwythau a llysiau anarferol  

Mewn cornel arbrofol o’r ardd, fe welwch lysiau sydd fel rheol yn tyfu mewn hinsoddau cynhesach – o wsberen y Penrhyn i buprau coch. Wrth grwydro’r ardd, edrychwch yn ofalus ac mae’n bosib y gwelwch fafon euraidd neu ffeuen streipiog anarferol.

Cynnyrch ffres, o’r ardd i’ch plât

Mae cynnyrch ar werth yn nerbynfa’r ymwelwyr ac mae’r hyn sydd ar gael yn amrywio o ddydd i ddydd. Mae popeth yng ngardd y gegin yn cael ei dyfu’n ofalus ac yn dymhorol, sy’n golygu bod y cynnyrch yn llawn sudd a blas. Mae tîm o staff a gwirfoddolwyr yn trin y planhigion, pigo’r ffrwythau a’r llysiau a’u paratoi i’w gwerthu.

Rydym hefyd yn gwerthu amrywiaeth o blanhigion a pherlysiau lluosflwydd a epiliwyd ar yr ystâd. Drwy brynu cynnyrch Llanerchaeron rydych yn ein helpu i ofalu am yr ardd hon a pharhau i’w hadfer. Diolch.