Ymweld â’r tŷ ym Mhlas Newydd

The house at Plas Newydd, Anglesey, on the banks of the Menai Strait with autumn trees in the foreground — Plas Newydd in autumn | © National Trust Images/James Dobson

Gyda golygfeydd ar draws Afon Menai at fynyddoedd Eryri, mae’n hawdd gweld pam bod tŷ wedi sefyll yn y fan hon ers dechrau’r 16eg ganrif. Heddiw, gallwch ddarganfod celfyddyd, hanes milwrol a’r dyluniadau mewnol a wnaeth droi Plas Newydd i'r Tŷ sy'n gwelwch chi'n rŵan. Gallwch ddarganfod murlun Whistler yn yr Ystafell Fwyta, neu’r goes bren gymalog gyntaf, a ddyluniwyd gan yr Ardalydd Môn 1af yn yr Amgueddfa Filwrol.

O breswylfa Duduraidd i gartref teuluol

Mae’r tŷ ei hun wedi newid dros y blynyddoedd, o’r tŷ Tuduraidd gwreiddiol, i’r newidiadau a wnaed gan y pensaer ffasiynol James Wyatt yn 1793-9 a’r gwaith moderneiddio yn ystod yr 1930au pan benderfynodd teulu’r 6ed Ardalydd wneud Plas Newydd yn brif gartref iddynt.

Y Neuadd Gothig

Adeiladwyd yr ystafell yma ynghyd â’r Ystafell Gerdd yn 1797. Dyma brif fynedfa’r tŷ bellach, er na chafwyd ond un drws ffrynt erioed. Cafodd y dyluniad ei ysbrydoli gan bensaernïaeth ganoloesol, ond gyda mynedfeydd bwaog meddalach ac addurniadau mwy crwn. Yn 1913 cafodd y ddwy ystafell eu gorchuddio â’r paent gweadog i greu effaith garreg.

Stydi 7fed Ardalydd Môn

Mae’r stydi yn ystafell gartrefol a chysurus ac fe'i cadwyd fel yr oedd pan fu farw'r 7fed Ardalydd yn 2013. Wrth iddo weithio yma, byddai’r ystafell yn cael ei llenwi â cherddoriaeth glasurol a fyddai’n treiddio i’r ystafelloedd drws nesaf, gan atseinio drwy’r plasty i gyd.

Tu mewn i stydi’r 7fed Ardalydd, gyda wal o silffoedd llyfrau a nifer o fyrddau ac arwynebau wedi eu gorchuddio â llyfrau a phapurau ym Mhlas Newydd, Ynys Môn — Stydi’r 7fed Ardalydd ym Mhlas Newydd | © National Trust Images/Paul Highnam

Yr Ystafell Gerdd

Mae’r ystafell yma ar safle’r ‘Neuadd Fawr’ a oedd yn rhan o’r adeilad gwreiddiol ar y safle tua 1470. Ar ddiwedd y 1790au cafodd uchder yr ystafell ei ddyblu gan osod nenfwd plastr cromennog. Byth ers hynny, mae’r ystafell wedi cael ei defnyddio fel neuadd wledda ac ystafell eistedd, ac i dderbyn nifer fawr o westeion. Gyda llawr pren sbring, mae’n berffaith ar gyfer cerddoriaeth a dawnsio.

Y Salŵn

Yr ystafell yma oedd un o brif ystafelloedd eistedd y plasty ers iddo gael ei adeiladu yn 1791. Dyma un o’r llefydd gorau i fwynhau’r tirlun o’r tu mewn i’r plasty. Mae’r addurniadau diweddaraf yn dyddio o’r 1930au. Mae’r dodrefn o flaen y lle tân yn dangos sut roedd y teulu’n defnyddio’r ystafell.

A volunteer talks to two visitors, indicating something on the wall — Volunteer speaking with visitors at Plas Newydd, Anglesey, Wales | © National Trust Images/Paul Harris

Ystafell Fwyta Whistler

Cafodd yr ystafell yma ei gwneud yn Ystafell Fwyta yn y 1930au. Cyn hynny roedd tair o ystafelloedd y gweision wedi’u lleoli yma. I lenwi’r gofod newydd, cyflogwyd yr arlunydd Rex Whistler i baentio’r tirlun 58 troedfedd ffantasïol. Roedd y murlun i fod yn destun sgwrs, ac yn cynnwys cyfeiriadau a oedd yn berthnasol i’r teulu ac i’r arlunydd ei hun.

Amgueddfa Filwrol

Yn yr Amgueddfa Filwrol, sydd mewn nifer o'r hen "swyddfeydd domestig", mae’r Arddangosfa Filwrol yn arddangosfa o eitemau a lluniau'r Ardalydd 1af a'i ran ym Mrwydr Waterloo. Cafodd yr arddangosfa hon ei churadu gan y diweddar 7fed Ardalydd ac yma y gwelwch goes enwog yr Ardalydd 1af.