Skip to content

Pethau i’w gwneud yn Nhŷ Tredegar

A view of the front of the red mansion house
Y Plasty, a adeiladwyd gan William a Blanche Morgan rhwng 1672 a 1674 | © Aled Llywelyn, National Trust

Teg dweud bod Tŷ Tredegar wedi dioddef ei siâr o ddyddiau du, ond mae wedi mwynhau oesoedd aur hefyd. O ‘le teg o garreg’ i’r plasty brics coch mawreddog a welwch heddiw, sy’n dyddio o’r ail ganrif ar bymtheg. Camwch drwy’r drws i weld Ystafell Aur ddisglair, gyda cherfiadau o greaduriaid gwyllt a gwych.  Ymwelwch â’r Gegin Fawr a darganfod ystafell â chrochan enfawr a fyddai wedi bod fel ffair ‘slawer dydd.

Darganfyddwch Dŷ Tredegar 

Bu’n gartref i’r teulu Morgan (Arglwyddi Tredegar yn ddiweddarach); teulu dylanwadol a Chymry balch a oedd yn honni eu bod yn ddisgynyddion i Dywysogion Cymru. Gwnaethant ddominyddu byd gwleidyddol, cymdeithasol ac economaidd Brycheiniog, Morgannwg a Mynwy hyd at y 1940au.

Muriau mawreddog

Mae’r tŷ wedi bod ar y safle ers yr oesoedd canol, ac mae cofnodion o'r tŷ o'r cyfnod Tuduraidd yn disgrifio plasty tra gwahanol i'r un a welwch heddiw. Wedi’i adeiladu o garreg yn wreiddiol, cafodd yr adeilad ei ymestyn a’i ail-fodelu gyda brics coch drudfawr tua 1674. Crwydrwch drwy Ardd y Gedrwydden ac fe welwch arwyddion o’r ddwy oes yn y brics a’r morter.  

Llun mawr, hirgrwn ar y nenfwd plastr addurniadol yw canolbwynt yr Ystafell Aur yn Nhŷ Tredegar, Casnewydd, sydd wedi’i haddurno’n goeth gyda lluniau â fframiau aur ar y waliau, a chadeiriau wedi’u clustogi â ffabrig porffor.
Yr Ystafell Aur yn Nhŷ Tredegar | © National Trust Images/Andreas von Einsiedel

Ymgollwch eich hun yn ein hanes

Ond nid dim ond y tu allan i’r tŷ sydd wedi newid. Camwch drwy’r drws ac fe welwch un o gyfnodau pwysicaf ein hanes yn dod yn fyw o flaen eich llygaid.

Roedd y Morganiaid yn enwog am eu natur liwgar a’u penderfyniad i fod yn driw iddyn nhw eu hunain, a gobeithiwn y bydd hyn yn gwneud i chi deimlo’n gartrefol ar eich ymweliad. Does dim angen sibrwd yn y coridorau neu sbecian ar ‘stafell tra’n sefyll y tu ôl i raff; ymgollwch eich hun yn ein hanes wrth i chi ddysgu mwy am stori unigryw Tŷ Tredegar. 

Y prif bethau i’w gweld tu mewn i Dŷ Tredegar  

Ystafelloedd yr ail ganrif ar bymtheg

Mae’r Ystafell Aur yn wledd i’r llygaid – dawnsiwch yn ôl traed y teulu Morgan yn yr ardal adloniant ysblennydd hon.

Rhyfeddwch at y cerfiadau cain o nadredd, llewod a griffwns ar y paneli derw yn yr Ystafell Frown a’r gwaith plastr, mowldiau ac eurwaith addurniadol sydd i’w gweld ym mhob twll a chornel. 

Y tu mewn i’r cwpwrdd crwst yn Nhŷ Tredegar, Casnewydd. Mae yna fwrdd pren mawr gydag offer pobi arno yn y canol a silffoedd ar hyd y waliau sydd wedi’u peintio’n las.
Y cwpwrdd crwst yn Nhŷ Tredegar | © National Trust Images/Chris Lacey

O dan y grisiau 

Roedd yr ystafelloedd hyn fel ffair pan roedd y teulu gartref. Sefwch o dan nenfydau uchel y Gegin Fawr a dychmygwch faint o waith fyddai wedi cael ei wneud i baratoi un o wleddoedd niferus y Morganiaid. A pheidiwch â methu’r hen foeler trawiadol a’r crochan anferth a ddefnyddiwyd i baratoi’r prydau bwyd. 

Ystafelloedd gwely'r 1930au  

Dysgwch am hynodrwydd Evan yn Ystafell y Brenin a chadwch lygad ar agor am luniau o’i gangarŵ bocsio, Somerset, a Blue Boy, y parot a wyddai eiriau brwnt yn unig. Ar hyd y coridor, mae’r Ystafelloedd Gwely Glas a Choch yn atseinio ag atgofion o’r Dywysoges Rwsiaidd, Olga Dolgarouky, ail wraig Evan a ddaeth i Dŷ Tredegar ym 1939. A pheidiwch â cholli’r Cwpwrdd Cedrwydd yng nghefn y tŷ, â’i ffitiadau pren anarferol.   

Pethau i’r teulu eu gwneud o dan do yn Nhŷ Tredegar

Bydd ein tîm ymroddedig o groesawyr yn rhannu hanesion am Dredegar wrth i chi grwydro drwy’r ystafelloedd oesol hyn.

Crëwch eich straeon eich hunain am hanes Tŷ Tredegar gyda’r pypedau, sy’n disgwyl amdanoch yn y Lolfa. A chofiwch geisio dod o hyd i’r wynebau rhyfedd a rhyfeddol sydd wedi’u cerfio i mewn i’r paneli derw yn yr Ystafell Frown. Cadwch lygad ar agor am nadredd, llewod a griffwns. 

A mother and child play with silhouette puppets
Mae ein harddangosfa bypedau ryngweithiol yn ôl | © Trevor Ray Hart, National Trust
Golygfa o wedd ogledd-orllewinol Tŷ Tredegar, Casnewydd, o’r tu allan i’w gatiau haearn gyr du ac aur addurniadol.

Darganfyddwch fwy yn Nhŷ Tredegar

Dysgwch pryd mae Tŷ Tredegar  ar agor, sut i gyrraedd yno, pethau i’w gweld a’u gwneud a mwy.

Pethau eraill o ddiddordeb i chi

Dau blentyn yn cymryd golwg agosach ar arlleg yn tyfu yn yr ardd yn Nhŷ Tredegar, de Cymru, yn ystod mis Mai.
Erthygl
Erthygl

Ymweld â'r ardd yn Nhŷ Tredegar 

Crwydrwch amrywiaeth o erddi hanesyddol ar eich ymweliad â Thŷ Tredegar. Darllenwch fwy am y llecynnau gwyrdd unigryw hyn, a sut gall ymwelwyr eu mwynhau nhw heddiw.

Llun mawr, hirgrwn ar y nenfwd plastr addurniadol yw canolbwynt yr Ystafell Aur yn Nhŷ Tredegar, Casnewydd, sydd wedi’i haddurno’n goeth gyda lluniau â fframiau aur ar y waliau, a chadeiriau wedi’u clustogi â ffabrig porffor.
Erthygl
Erthygl

Hanes Tŷ Tredegar  

Neidiwch i mewn i hanes y plasty arbennig hwn a’r Morganiaid, Cymry balch a fu’n berchen arno am fwy na 500 mlynedd.   Darllenwch am eu gorffennol lliwgar, gan gynnwys hanesion o hynodrwydd a gwrthryfel y dosbarth gweithiol.  

Coffee and cake at the Orangery restaurant Cliveden National Trust
Erthygl
Erthygl

Bwyta yn Nhŷ Tredegar 

Galwch draw i gaffi’r Bragdy am ddiod a bwyd poeth. Wedi’i leoli mewn adeilad hanesyddol, mae pob ceiniog a gaiff ei gwario yma yn ein helpu i ofalu am Dŷ Tredegar ar gyfer cenedlaethau’r dyfodol.

Golygfa o lan y Llyn yn Nhŷ Tredegar, Casnewydd, yn edrych drwy ddail tuag at y Tŷ Cychod.
Erthygl
Erthygl

Crwydrwch y parcdir yn Nhŷ Tredegar 

Dysgwch am y pethau gorau i’w gweld a’u gwneud ar eich ymweliad â’r parcdir yn Nhŷ Tredegar a darllenwch ein canllaw i sicrhau bod eich ymweliad yn un diogel a hwyliog.

Coeden Nadolig
Erthygl
Erthygl

Nadolig yn Nhŷ Tredegar 

Dadorchuddiwch 500 mlynedd o hanes y Nadolig hwn yn Nhŷ Tredegar, gyda goleuadau godidog, awyrgylch hudolus a thros 80 o goed wedi’u haddurno. O 6 Rhagfyr, bydd cannoedd o oleuadau Nadoligaidd i’w gweld ar hyd ein gerddi, ac addurniadau hyfryd yn y tŷ. Dewch draw am amser gwerth chweil yn archwilio hanes y Nadolig yn Nhŷ Tredegar.