Ymweld â'r ardd yng Nghastell y Waun

Uchafbwyntiau’r Hydref yn yr ardd yng Nghastell y Waun 

Crwydrwch drwy’r gerddi yn yr hydref ac ymgollwch yn lliwiau’r tymor. Wrth i chi gyrraedd y castell ar hyd y dreif troellog, mae’r coed ffawydd yn euraidd yng ngolau’r haul, ac yn creu digon o sioe. 

Ym mhob cwr o’r ardd, byddwch yn gweld trysorau hydrefol fel saffrwm y ddôl (saffrwm yr hydref), cwyros coch a melyn, Briweg Llawenydd yr Hydref, a’r Cotinus trawiadol (llwyni mwg).  

Mae’r ardd yn dod yn fyw gydag arlliwiau tanllyd y masarn, tra bod y gwinwydd yn ychwanegu gwead at y tir sy’n sychu, border wal y castell a’r Tŷ Hebog. Mae dechrau’r Hydref yn rhoi’r cyfle perffaith i edmygu’r blodau trilliw ar ddeg glas syfrdanol a’r blodau trilliw gwyn urddasol ‘Grandiflora’ yn yr ardd lwyni.  

Sicrhewch eich bod yn gweld trawsnewidiad y dringwyr fflamgoch o wyrdd i goch ac aur ar waliau’r castell, y blodau’r gwynt Japaneaidd ar y Border Hir, a’r peithwellt wrth Dŷ’r Hebog, sy’n parhau i flodeuo tan y barrug cyntaf. 

Hanes yr ardd yng Nghastell y Waun

Mae hanes hir i erddi Castell y Waun, yn dyddio’n ôl i 1653. Esblygodd y gerddi dros y blynyddoedd gyda chyfraniadau gan lawer gan gynnwys yr arddwraig enwog Norah Lindsay yn gynnar yn yr ugeinfed ganrif. 

Esgeuluswyd y gerddi yn ystod yr Ail Ryfel Byd nes iddynt gael eu hadfer gan yr Arglwyddes Margaret Myddelton ar ei phen ei hun bron iawn, gan greu’r cynllun plannu lliwgar y mae ein tîm ymroddedig o arddwyr a gwirfoddolwyr yn ei gynnal hyd heddiw. 

Pethau i’w gweld yn yr ardd 

Y Border Hir  

Mae’r border crwm yma â thair ardal dymhorol ac mae’n llawn o lwyni a phlanhigion blodeuog. Plannodd yr Arglwyddes Margaret Myddelton y border ar ôl yr Ail Ryfel Byd fel ffordd o sicrhau lliw ac arogleuon tymhorol gyda chyn lleied o waith cynnal a chadw â phosibl. 

Tŷ’r Hebog  

Adeiladwyd yn 1854 yn ôl dyluniad gan E.W. Pugin ac roedd tŷ orenwydd o’r 18fed ganrif yn arfer bod ar yr un safle. Yn ystafell haul i gychwyn, ychwanegodd yr Arglwydd Howard de Walden do gwellt, i fod yn gartref i adar ysglyfaethus. 

Gardd lwyni  

Mae rhododendron diwedd y gwanwyn yn arogli’n rhyfeddol ar ôl cawod ac un o uchafbwyntiau’r haf cynnar yw’r goeden hances gyda’i bractiau gwyn urddasol. Yn ystod yr hydref gallwch weld lliwiau cyfoethog cochlyd trwyddi. 

Ha-ha  

Yn ystod ei waith ar y parcdir yn y 18fed ganrif, ychwanegodd William Emes sawl ‘ha-ha’ i’r golygfeydd fod yn ddirwystr o’r parcdir agored a’r caeau tu hwnt, gan gadw anifeiliaid y parcdir allan. Ceir golygfeydd gwych o’r ha-ha ar waelod yr ardd. 

Gardd Rosod  

Roedd y Foneddiges Margaret Myddelton yn hoff iawn o rosod - yn enwedig rhai persawrus. Roedd ei hoff amrywiaethau’n cynnwys y Rhosyn CU (pinc golau), y Rhosyn Euraidd (lliw euraidd, llachar) a Rhosyn Elizabeth of Glamis (pinc lliw eog).
Mae gennym lu o rosod o gwmpas yr ardd, o rosod sy’n tyfu’n dal fel Rhosyn ‘Madame D’Arblau’ sydd â blodau pinc golau, yn debyg i garnasiwn, i’r Rhosyn ‘Blanc Double de Coubert’ - amrywiaeth wen sy’n tyfu mewn llwyni, yn ogystal â’r Rhosyn ‘Dathlu Euraidd’ a’r Rhosyn ‘Dathlu’r Jiwbilî’.
 

Coedwig y Parc Difyrrwch 

Mae’r ardal ffurfiol yma o goed yn agos iawn at y brif ardd ac mae’n cael ei rhannu gan lwybrau a drefnwyd i gynnig llwybrau cerdded hawdd a heddychlon. 

Gardd y gegin 

Yn cael ei datblygu tu ôl i’r Cyrtiau Sboncen ger y Fferm, mae gennym berllan fach a chlytiau llysiau gydag amrywiaeth o lysiau yn eu tymor a werthir yn y siop. 

Plannu Tymhorol yng Nghastell y Waun  

Rydym yn plannu unrhyw beth o lwyni mawr i’r ardd greigiog leiaf yng Nghastell y Waun. Chwiliwch am y planhigion yma trwy’r tymhorau. 

Rhododendron  

Gyda holl liwiau’r enfys, mae’r mathau mwyaf ‘arboreum’ i'w gweld a llawer o fathau cymysgryw caled.

Asalea  

Math gwahanol o rododendron. Mathau collddail sydd gennym yn bennaf gyda blodau’n llawn aroglau yn wyn, oren a phinc a mathau bythwyrdd o Japan yn yr ardd greigiog gyda blodau pinc yn bennaf. 

Cennin Pedr o bob math  

O’r Narcissus Cyclamineus bychan iawn i’r Narcissus King Alfred â’r blodau mawr. Fe’u gwelwch yn y rhodfa pisgwydd ac ardal y border hir. 

Gellesg  

Roedd yr Arglwyddes Margaret Myddelton yn hoff iawn o’r gellesg. Mathau glas oedd fwyaf hoff ganddi, sy’n amlwg yn y Border Hir. 

Dierama  

Mae Blodau Gwialen yr Angel neu Flodyn yr Hudlath yn nodwedd amlwg o’r ardd o fis Gorffennaf i fis Medi. Mae’r clychau’n amrywio o ran maint o binc ysgafn i biws ac yn plygu dros ddail tebyg i laswellt. 

Hosta  

Mathau niferus, y cyfan â’u dail llydan yn tyfu trwy gydol yr haf. Mae ein pridd graeanog lomaidd yn dueddol o atal gwlithod. 

Anemone  

Un o sêr yr ardd yn hwyr yn yr haf, sy’n blodeuo am gyfnodau hir yn hwyr yn yr haf ac nid oes angen rhoi offer cynnal i’r rhan fwyaf.