Ein gwaith i fynd i’r afael â newid arfordirol yng Nghymru

Golygfa o bentref arfordirol Porthdinllaen gyda’r môr a thonnau yn y blaendir yng Ngwynedd, Cymru — Pentref arfordirol Porthdinllaen, Gwynedd | © National Trust Images

Dysgwch am ein gwaith yn gofalu am 157 milltir o arfordir yng Nghymru a sut rydym yn addasu i heriau newid hinsawdd. O greu cynefinoedd arfordirol newydd i weithio gyda chymunedau sy’n wynebu cynnydd yn lefel y môr, dysgwch am ein gwaith i amddiffyn arfordiroedd Cymru i bobl a natur ar gyfer cenedlaethau’r dyfodol.

Byw gyda newid arfordirol yng Nghymru

Mae ein harfordir deinamig bob amser wedi bod yn lle o newid, ond gyda lefelau’r môr yn cynyddu gan hyd at fetr dros y 100 mlynedd nesaf a’n hinsawdd gynyddol stormus, gallwn ddisgwyl mwy fyth o fygythiad i’r arfordir.

Mannau arfordirol sy’n peri pryder

Dros yr ychydig flynyddoedd diwethaf, rydym wedi bod yn nodi darnau o’r 157 milltir o arfordir rydym yn gofalu amdano yng Nghymru lle disgwylir llifogydd ac erydiad. Rydym hefyd wedi nodi’r effeithiau tebygol.

Dyma ein ‘mannau arfordirol sy’n peri pryder’. Ym mhob un o’r safleoedd canlynol rydym yn paratoi Strategaethau Addasu Arfordirol i lywio ein penderfyniadau rheoli:

Cemlyn
Plas Newydd
Dinas Dinlle
Porthdinllaen
Porthor
Aberdaron
Traeth Llanbedrog
Ynysgain (Eifionydd)
Morfa Bychan
Harlech (Llandanwg)
Mwnt
Ynys y Barri (Abereiddi)
Harbwr Porthclais
Stad Southwood
Stagbwll
Mwche a Phentowyn
Gogledd Gŵyr
Rhosili
Pennard – bwthyn Pwll Du

Celynnen a gwellt y môr ar ochr un o’r twyni yn Nhwyni Whitffordd, Penrhyn Gŵyr, Cymru — Celynnen y môr ar y twyni, Penrhyn Gŵyr | © National Trust Images/David Noton

Ymgripiad cynefinoedd prin

Drwy beidio â chynnal - neu waredu - amddiffynfeydd caled, rydym yn caniatáu i gynefinoedd prin ‘ymgripio’ ymhellach i’r tir mawr, fel eu bod yn fwy gwydn yn wyneb lefelau cynyddol y môr. Mae’r ardaloedd lle mae ymgripiad yn bosibl yn bwysig o ran ffyniant bywyd gwyllt arfordirol. Gan weithio gyda’n cymdogion, rydym yn rhoi’r egwyddorion hyn ar waith yn Abereiddi yn Sir Benfro.

Cynefinoedd cydbwyso ar gyfer morfeydd heli

Mae gwasgfa arfordirol yn golygu bod bron i 250 cae pêl-droed o forfa heli’n cael ei cholli bob blwyddyn. Lle nad yw’n bosibl caniatáu i forfa heli ‘ymgripio’, mae angen i ni chwilio am safleoedd addas eraill. Yng Nghors Cwm Ivy ym Mhenrhyn Gŵyr, mae ein prosiect wedi bod yn enghraifft wych o greu cynefinoedd cydbwyso.

Adlinio a reolir

Bydd y math o ddulliau addasol y gallwn eu gweithredu yn amrywio o safle i safle. Mewn rhai llefydd, mae hyn yn golygu ffurfio partneriaethau gyda chymdogion i alluogi natur i ymgripio’n ôl. Mewn eraill, mae angen i ni gydweithio â chymunedau i gynllunio ar gyfer amser pan fydd cartrefi a busnesau dan fygythiad oherwydd erydiad neu lifogydd. Mae ein gweledigaeth ar gyfer Cemlyn yn dangos sut rydym yn cynllunio ar gyfer newid drwy adlinio a reolir.

Ein gwaith arfer cenedlaethau’r dyfodol

Dysgwch sut rydym yn gweithio gyda’r nod o greu arfordir iach, cadarn sy’n gyfoeth o fywyd gwyllt, y gall cenedlaethau’r dyfodol ei fwynhau. Dyma rai o’r safleoedd rydym yn gofalu amdanynt ar arfordiroedd Cymru.

Môr-wenoliaid pigddu aeddfed ac ifanc ar draeth cerigos yn Blakeney Point, Norfolk — Nythfa o fôr-wenoliaid pigddu | © National Trust Images / Ian Ward

Cors Cwm Ivy, De Gŵyr: Cafodd y caeau gwlyb yng Nghwm Ivy eu hawlio o’r môr yn yr Oesoedd Canol a’u rheoli ar gyfer amaethyddiaeth. Yn hytrach na thrwsio’r forglawdd sy’n erydu, gwnaethom ail-greu morfa heli, sydd wedi dod yn hafan hyfryd i fywyd gwyllt.
Freshwater West, Sir Benfro: Roedd y twyni a’r gors yn rhan o fferm fasnachol brysur ‘slawer dydd. Nawr rydym yn rheoli’r ardal er budd natur a phobl, tra’n parhau i gefnogi gwaith y ffermwr.
Abereiddi: Roedd bythynnod hanesyddol gweithwyr y chwarel yn ei chanol hi pan darwyd Abereiddi gan stormydd y gaeaf. Gwnaethom arolygu’r safle a datgymalu’r adeiladau a ddifrodwyd yn ofalus, gan gynnig y deunydd i brosiectau cadwraeth lleol.
Dinas Dinlle, Gwynedd: Roedd y fryngaer anhygoel hon ymhell o’r arfordir yn oes y Rhufeiniaid. Yn hytrach nag atal yr erydiad parhaus, rydym yn gadael i dirlithriadau ailgyflenwi’r traeth, tra’n rheoli mynediad a chofnodi’r archaeoleg cyn iddi ddiflannu.
Cwmtydu, Ceredigion: Mae Castell Bach, caer Oes Haearn anghysbell yng Nghwmtydu, yn raddol syrthio i’r môr. Mae gwirfoddolwyr wedi bod yn cofnodi gweddillion gwerthfawr fel y gallwn ddysgu mwy am y safle dirgel hwn cyn iddo gael ei golli.
Cwm Swden, Ceredigion: Mae’r cwm coediog hwn ger Cwmtydu yn araf droi’n goetir trwchus. Rydym yn gweithio i greu a chynnal glennydd ar gyfer blodau ymyl coetir a’r pili-palod sy’n bwydo arnyn nhw.
Porthdinllaen, Gwynedd: Mae’r bythynnod a’r enwog Dafarn Tŷ Coch ar reng flaen y frwydr yn erbyn newid hinsawdd. Gyda disgwyl i lefelau’r môr gynyddu gan fetr yn y 100 mlynedd nesaf, rydym yn gweithio gyda thenantiaid i wella gwydnwch yn wyneb llifogydd mwy rheolaidd.
Cemlyn, Ynys Môn: Mae morlyn Cemlyn yn safle nythu i 20 y cant o boblogaeth y DU o fôr-wenoliaid pigddu prin. Fodd bynnag, mae’r ardal hon o dan fygythiad yn sgil newid hinsawdd a’r cynnydd yn lefel y môr. Mae angen ei rheoli’n ofalus i alluogi’r arfordir i newid, tra’n diogelu bywyd gwyllt bregus.