Gwylio morloi mewn modd cyfrifol yng Ngorllewin Cymru

O’r lan  

Cadwch eich pellter: Arhoswch o leiaf 50 metr i ffwrdd o forloi, sef tua hanner hyd cae pêl-droed.

• Llwybr yr arfordir ydy’r lle gorau i wylio morloi – defnyddiwch ysbienddrych neu lens chwyddo ar gamera i gael gwell golwg. Cofiwch fod yn ofalus ar y clogwyni a pheidiwch â thynnu sylw at eich hun.
• Arhoswch yn llonydd a thawel, gan gadw golwg am arwyddion eich bod yn tarfu ar y morloi. Sibrydwch os bydd angen i chi siarad.
• Cadwch draw o draethau lle mae morloi bychain.
• Ewch â’ch holl sbwriel adref gyda chi.

Oes ci gyda chi?

• Bydd cŵn yn peri straen i forloi, felly mae’n well eu gadael gartref.
• Os byddwch chi’n dod â nhw, cadwch eich ci ar dennyn byr, a chadwch bellter diogel, sef o leiaf 50 metr oddi wrth forloi. 

O’r môr 

• Peidiwch â glanio ar draethau lle mae morloi’n geni rhai bach neu’n bresennol.
• Yn aml, bydd oedolion benyw yn gorffwys yn y môr yn agos at y fan lle mae eu rhai bach ar y lan; peidiwch â dod rhyngddynt.
• Cadwch gyflymder cychod yn isel ac yn dawel a sicrhewch mai un cwch ar y tro sy’n gwylio’r morloi. Symudwch i ffwrdd os sylwch ar arwyddion o darfu.
• Cadwch o leiaf 50 metr i ffwrdd, oni bai eu bod yn dod tuag at eich cwch. 
• Gadewch le i’r morloi ddianc bob amser a pheidiwch â’u cau i mewn.
• Er diogelwch i chi a iechyd y morloi, peidiwch â nofio gyda’r morloi na chyffwrdd â nhw na’u bwydo.

Arwyddion o darfu

Mae tarfu ar y morloi yn amharu ar eu gorffwys, yn peri straen ac yn gwastraffu egni a gall hynny arwain at anafiadau ac mae’n rhoi bywydau’r morloi a’u rhai bychain mewn perygl. 
Cadwch lygad am yr arwyddion hyn yn iaith y corff:

Pennau’n codi

Bydd morloi yn codi eu pennau ac yn gwylio eich lleoliad a’ch symudiadau pan fyddan nhw’n teimlo dan fygythiad. 

Symudiad

Pan fydd morloi’n bryderus, byddan nhw’n eistedd i fyny, gan symud o fod yn gorwedd ar eu hochr i’w stumog.

Cilio

Bydd y morloi’n cilio’n gyflym i’r dŵr er mwyn dianc.

Pryderus ynglŷn â morlo?

• Os bydd un bach ar ei ben ei hun ar draeth, mae’n golygu bod ei fam yn y dŵr gerllaw fel arfer. Gwnewch yn siŵr eich bod yn cadw draw fel y gall hi ddychwelyd at yr un bach pan fydd angen. Gall y rhai bach wylofain hefyd, a gall swnio fel petaen nhw mewn loes hyd yn oed pan fydd y morlo bach yn iawn.
• Os byddwch chi’n gweld morlo sydd mewn trallod, ffoniwch yr RSPCA ar 0300 1234 999 neu yn Sir Benfro, ffoniwch Welsh Marine Life Rescue ar 07970 285086. Peidiwch â mynd at y morlo.

Cafodd y canllawiau hyn eu creu mewn cydweithrediad agos â Pharc Cenedlaethol Arfordir Penfro ac maen nhw’n dilyn Cod Ymarfer Morol Sir Benfro ar gyfer Morloi.  

Ble gallwch chi weld morloi

Mae tua hanner poblogaeth y byd o forloi llwydion yn magu ar arfordir y Deyrnas Unedig ac mae ychydig filoedd o’r rhain yn bresennol drwy gydol y flwyddyn yng Ngorllewin Cymru.

Ymhlith rhai o’r llefydd gorau i gael gweld morloi llwydion o bennau’r clogwyni, mae Martin’s Haven, Penrhyn Tyddewi, Abereiddi i Abermawr, Pen Caer, ar hyd yr arfordir hyd at Aberteifi ac ymhellach i fyny tuag at Mwnt a Cheinewydd. 

Ffeithiau am y morlo llwyd 

• Enw gwyddonol: Halichoerus grypus sy’n golygu ‘mochyn môr trwyngrwm’ 
• Hanes cryno: Y gred yw bod morloi wedi esblygu o hynafiaid tebyg i ddyfrgwn ar lannau Gogledd yr Iwerydd tua 15 miliwn o flynyddoedd yn ôl 
• Maint: Gall oedolion dyfu hyd at 2.5m o hyd a phwyso hyd at 250kg. Mae gan y gwrywod drwynau hirach, ac maen nhw’n fwy ac yn dywyllach na’r benywod
• Bygythiadau i forloi: Cael eu haflonyddu, mynd yn sownd mewn offer pysgota a chael eu herlid. Mae tua 40 y cant o forloi llwydion y byd yn magu yn y Deyrnas Unedig.