Ein gwaith gydag artistiaid yng Nghastell Penrhyn

Walker & Bromwich yng Nghastell Penrhyn

Mae Zoe Walker a Neil Bromwich yn ymarfer artistig cydweithredol, a gafodd fynediad i Gastell Penrhyn o ddiwedd 2016, yn ymchwilio, creu a pharatoi ar gyfer arddangosfa a ddadorchuddiwyd yn y castell yng Ngorffennaf 2017. Eu cyfnod preswyl hwy oedd trydydd a blwyddyn olaf y prosiect cydweithredol

Gwaith ar raddfa fawr

Mae Zoe a Neil yn adnabyddus yn rhyngwladol am eu gwaith cerflunio, digwyddiadau cyfranogol ac arddangosfeydd sy’n gwahodd cynulleidfaoedd i ddychmygu gwell bydoedd. Maent yn creu gwaith sy’n arwain cynulleidfaoedd i archwilio eu perthynas â’r amgylchedd y maent yn byw ynddi ac yn ystyried sefyllfaoedd byd-eang ehangach.

Nod blwyddyn olaf y prosiect oedd tynnu’r holl elfennau at ei gilydd, a ddaeth i benllanw mewn gwaith cerfluniol ar raddfa fawr yn seiliedig ar dirwedd y chwarel ac a osodwyd yn y castell. Roedd y digwyddiad yn cynnwys digwyddiad lansio byw gyda pherfformiad gan Gôr y Penrhyn, gweithdai, trafodaethau a rhyngweithio cymunedol. Roedd cysylltiad rhwng eu gwaith â’r llafur yr adeiladwyd y castell arno, ar Streic Fawr, oedd yn hanesyddol ac iddi waddol i’r dyfodol ran hawliau gweithwyr.

12 stori gan Manon Steffan Ros

Yn 2018, lansiodd Castell Penrhyn gasgliad o ddarnau ffuglen newydd ‘12 Stori’ gan yr awdur Manon Steffan Ros. Ymateb Manon ei hun i hanes anodd y castell a’i wreiddiau yn ddwfn ym masnach gaethweision Jamaica a diwydiant chwareli Gogledd Cymru oedd y creadigaethau ffuglen yma.

Cael ei magu yn y gymuned

Wrth gael ei magu yn lleol a mynd i’r ysgol uwchradd ym Methesda ei hun, profodd Manon y casineb dwfn tuag at y castell a fu’n gartref i’r teulu Pennant. Teimlai Manon bod ei pherthynas hi ei hun â’r castell yn cael ei rhwygo, trwy deimlo ei bod yn cael ei denu ato ond eto’n teimlo euogrwydd am y moethusrwydd amlwg a’r cysylltiadau hanesyddol anodd â phlanhigfeydd siwgr Jamaica a bywydau’r chwarelwyr ym Methesda ar droad yr 20fed ganrif.

Camu oddi wrth y gair ysgrifenedig

Cyflwynodd Manon, sy’n awdur cyhoeddedig llwyddiannus, rai o’i 12 stori trwy gyfryngau eraill, gan gynnwys dehongliadau gweledol a cherddorol. Cyhoeddwyd llyfr i gyd-fynd â’r gosodiad, oedd yn cynnwys model o’r Tŵr a wnaed o siwgr a dyfyniadau mewn brodwaith o ddarnau o lythyrau oddi wrth Arglwydd Penrhyn at ei fforman ar ei blanhigfa yn Jamaica.

Gardd Harrison Luke Jerram

Roedd Gardd Harrison gan yr artist amlwg Luke Jerram yn osodiad teithiol a ysbrydolwyd gan y gwneuthurwr clociau John Harrison a fu’n ymdrechu am ddegawdau i wneud mordwyo ar y môr yn fwy diogel. Llwyddodd i wneud hyn trwy greu’r cloc cywiraf y mae’r byd erioed wedi ei weld.

Heddiw, mae clociau bron ym mhob cartref, ac er ein bod bellach yn dibynnu ar dechnoleg newydd, maent yn dal i chwarae rhan bwysig yn ein bywydau bob dydd.

Ar gyfer y gosodiad yng Nghastell Penrhyn, gosodwyd y clociau ar y trydydd llawr adfeiliedig yn y Tŵr a’u gosod mewn grwpiau i greu patrymau a siapiau ar hyd yr arwynebau, y cyfan wedi eu gosod ar amseroedd gwahanol fel bod yr ymwelwyr yn clywed hyfrydwch cerddorol y tician, clician a chanu trwy’r dydd.

Sut y tyfodd yr ardd

Teithiodd Gardd Harrison o gwmpas y wlad gan ymweld ag eiddo arall yr Ymddiriedolaeth Genedlaethol gan gynnwys Priordy Nostell, Castell Drogo a Neuadd Gunby gan gasglu mwy o glociau ac oriorau ar y ffordd. Cyn iddi gyrraedd Castell Penrhyn, rhoddodd pobl o’r gymuned leol rai o’u clociau ac oriorau eu hunain at y gosodiad. Gyda’r rhoddion yma, amcangyfrifwyd bod 5,000 o glociau’n tician yn cael eu harddangos yng Nghastell Penrhyn. Yn y pen draw rhoddwyd y gosodiad ar werth mewn ocsiwn i godi arian er mwyn i gerflun o John Harrison gael ei godi yn ei dref enedigol sef Barton upon Humber.

Merched Chwarel

Yn ystod gaeaf 2019, cymerodd grŵp o artistiaid benywaidd weithdy’r Stablau drosodd, nhw sy’n ffurfio Merched Chwarel.

Mae Marged Pendrell, Jŵls Williams, Lisa Hudson a Lindsey Colbourne ynghyd â’u Curadur, Jill Piercy yn ffurfio grŵp o artistiaid lleol y mae eu gwaith yn cael ei ysbrydoli gan ran merched yn y cymunedau chwarelyddol yng Ngogledd Cymru.

Gan ddefnyddio technegau gweithio llechi traddodiadol ac arbrofol fe wnaethant archwilio nodweddion annisgwyl y llechi eu hunain trwy ddefnyddio prosesau domestig, tecstilau a chymdeithasegol i ymchwilio i ymateb merched i’r dirwedd a gwaddol y chwareli. Roedd eu gwaith yn cynnig cyswllt â rhaglen ymgysylltu gymunedol Storiel ym Mangor a’r Cais am Safle Treftadaeth y Byd.