Taith Ty'n y Coed Uchaf a Chwm Eidda
Taith drwy hanes ucheldir Cymru, sy’n cynnwys afonydd, tir fferm agored a gweddillion coetir hynafol.
Mwynhewch olygfeydd trawiadol tuag at yr Wyddfa a Moel Siabod
Mae amrywiaeth dda o blanhigion a bywyd gwyllt yma ac maen nhw’n cael eu cynnal drwy ddefnyddio’r dulliau ffermio cywir.
Map
Dechrau:
Cilfan Ty'n y Coed ar y B4406, cyfeirnod grid: SH80519
1
Parciwch yn y gilfan ar y B4406 (SH80519), gyferbyn â Phlas Eldon. Gan gymryd gofal, cerddwch ar hyd ymyl y ffordd am rhyw 150 llath, yn ôl i gyfeiriad yr A5, nes cyrhaeddwch drac fferm Tŷ’n y Coed a Dugoed ar yr ochr dde.
2
Croeswch y ffordd ac ewch drwy’r giât fach sydd yn union gyferbyn. Cerddwch hyd at gongl chwith uchaf y cae ac ewch drwy’r giât at drac y fferm. Trowch i’r dde ac yna i’r chwith, gan ddilyn y trac i fyny’r allt. Trowch i’r dde eto, gan ddilyn y llwybr sydd wedi ei arwyddo, hyd at ddiwedd y rhan o’r llwybr gyda wal ddwbl.
3
Cerddwch i fyny at y ffens, cadwch i’r dde a dilynwch y ffens ar hyd y llethr nes cyrhaeddwch glwyd fechan mewn wal garreg. Ewch ar draws y cae nesaf a thrwy’r bwlch ar y dde yn y wal garreg. Daliwch ati i gerdded i fyny trwy ddarn bach o goetir, gan gadw i’r dde nes i chi ddod ar draws nant a wal garreg. Croeswch y gamfa yn y ffens ac anelwch am y bont o feini carreg.
4
Croeswch y bont a dilynwch yr arwydd i fyny drwy’r cae heibio adfail Carreg yr Ast Isaf ac ymlaen at y bwthyn nesaf, Carreg yr Ast Uchaf. Ewch i gornel chwith isaf y cae o dan y bwthyn, ewch dros y gamfa a dilynwch y clawdd i lawr at y nant. Croeswch y bont gerrig a daliwch yn syth yn eich blaen nes cyrhaeddwch drac garw. Dilynwch hwn i’r chwith, gan anelu at gornel chwith uchaf y cae. Ewch dros y gamfa i adfail Ffriddwen.
5
Cerddwch ymlaen, ac o flaen adfail o ffermdy, a heibio gweddillion y cytiau fferm, nes cyrhaeddwch nant. Croeswch hon a’i dilyn i fyny at ael y bryn. Croeswch y gamfa a cherddwch i fyny am oddeutu 440 llath (400m), gyda’r nant ar eich llaw dde. Croeswch y gamfa nesaf sydd mewn ffens wrth ochr wal wedi dadfeilio, yna gadewch y nant gan ddringo i fyny tua’r chwith rhyw fymryn at arwydd llwybr arall wrth ymyl bwlch yn y wal garreg.
Golygfeydd godidog
Pwynt 5 yw’r llecyn uchaf y daith, oddeutu 1148 troedfedd (350m) uwchben lefel y môr. Dyma le da i gael eich gwynt atoch ac edmygu’r golygfeydd gwych o’r Wyddfa a Dyffryn Conwy.
6
Cerddwch i lawr yr allt, heibio hen chwarel fechan ar y dde at adfeilion Bwthyn Hwylfa. Cadwch at y llwybr sy’n rhedeg gyfochr â blaen y tŷ, gan ei ddilyn dros y gamfa yn y ffens. Cadwch at y wal garreg uchel ar eich chwith ac ewch i lawr yr allt nes cyrhaeddwch gamfa bren.
Bwthyn Hwylfa
Bu’r bwthyn ar un cyfnod yn gartref i ddau frawd a oedd yn gryddion. Roedden nhw’n cael eu holl waith am yr wythnos drwy ymweld â’r capel ym Mhadog ar ddydd Sul, gan ddychwelyd y sgidiau yr wythnos ganlynol. Ni fyddai llawer o fasnach ar hap wedi digwydd mewn lle mor bellennig.
7
Croeswch dros y gamfa a dilynwch yr arwyddion i lawr yr allt. Dringwch dros y gamfa nesaf a chadwch fymryn i’r dde nes i chi gyrraedd trac. Ewch drwy’r giât, trowch i’r dde drwy ail giât yna dilynwch y llwybr llai amlwg gyfochr â’r wal nes i chi gyrraedd y prif drac.
Helygen Fair
Nid y glaswellt gweundir hir yw’r unig beth sy’n tyfu yma. Cadwch lygad ar agor am helygen Fair, planhigyn ucheldir persawrus a fyddai’n arfer cael ei stwffio i mewn i fatresi mwng ceffylau er mwyn atal chwain!
8
Trowch i’r chwith a dilynwch y llwybr hwn at giât bren sy’n arwain i mewn i Goed Maen Bleddyn, coetir coniffer a llydanddail cymysg. Plannwyd y coed hyn yn yr 1960au ac maen nhw wedi cael eu teneuo ddwywaith ers hynny i annog amrywiaeth o fywyd gwyllt.
9
Tua 22 llath (20m) i mewn i’r goedwig, dilynwch y llwybr ar y chwith. Yng nghanol y goedwig mae ffawydden drawiadol. Dyma’r unig beth sy’n weddill o goedwig a fu unwaith yn tyfu yma – torrwyd y coed eraill yn yr 1940au fel rhan o’r ymdrech rhyfel.
10
Croeswch y gamfa allan o’r goedwig a throwch ychydig i’r chwith at giât sy’n arwain at dir fferm agored. Cadwch i’r chwith eto, gan fynd i gyfeiriad wal garreg, ac ewch drwy’r bwlch bach sydd ar yr ochr dde. Ewch i gyfeiriad Bryn Eithin, dilynwch y llwybr drwy’r buarth ac ymlaen am oddeutu ½ milltir (0.8km).
11
Dilynwch yr arwyddion at gamfa a nant, yna cadwch ychydig i’r chwith ar draws y cae at giât fechan a wal garreg. Enw’r bryncyn creigiog ar eich llaw chwith yw Tomen Castell. Ewch drwy’r giât a cherddwch yn syth ymlaen, yna cadwch ychydig i’r dde ac i lawr allt nes cyrhaeddwch camfa lle mae tair ffens yn cwrdd. Ewch dros y gamfa a dilynwch y wal gerrig i lawr y cae at giât fawr. Ewch drwyddi, trowch i’r chwith a dilynwch y llwybr llai amlwg i lawr y llethr sydd wedi’i orchuddio â rhedyn. Croeswch y tir gwlyb ar waelod y llethr a chadwch i’r dde tuag at y gamfa.
12
Ewch dros y gamfa ar ffordd gul. Trowch i’r chwith i lawr y lôn, sy’n dod allan ar y B4406. Cofiwch gymryd pwyll wrth groesi’r ffordd. Ewch drwy’r maes parcio preifat a dilynwch y llwybr, drwy’r giatiau. Parhewch ar hyd y llwybr hwn, drwy’r gweirgloddiau, nes cyrhaeddwch y giât ger y B4406. Trowch i’r dde a daliwch i gerdded ar hyd ymyl y ffordd nes i chi gyrraedd y gilfan.
Diwedd:
Cilfan Ty'n y Coed ar y B4406, cyfeirnod grid: SH80519
