Taith Tŷ Mawr Wybrnant a Chwm Wybrnant

Cymru

Diwrnod braf a golygfa o hen fwthyn carreg gyda bryniau yn y cefndir a phont garreg isel yn y blaendir. — Tŷ Mawr Wybrnant, Conwy | © National Trust Images/Arnhel de Serra

Mae’r daith hon yn eich arwain trwy hanes cymdeithasol a byd natur y cwm hwn yn ucheldir Cymru. Yn ganolog iddo mae Tŷ Mawr Wybrnant, man geni’r Esgob William Morgan, cyfieithydd y Beibl i’r Gymraeg. Byddwch yn cerdded trwy dir amaethyddol traddodiadol yr ucheldir, ar hyd ffyrdd coedwig a hen ffordd y porthmyn.

Eiddo ger

Tŷ Mawr Wybrnant

Man cychwyn

Maes parcio Tŷ Mawr Wybrnant, cyfeirnod grid: SH771523

Toiledau ar gau

Mae’r toiledau yn Nhŷ Mawr Wybrnant ar agor pan mae'r ffermdy ar agor. Gwiriwch ein hamseroedd agor o flaen llaw os gwelwch yn dda.

Cyfeiriad
Tŷ Mawr Wybrnant, Penmachno, Betws-y-Coed, Conwy LL25 0HU
Cyfarwyddiadau trwy Google Maps
Ar y trên
Pont-y-pant 2.5 milltir (4km) oddi yma. Betws-y-coed 6 milltir (9.8km) oddi yma.
Beicio
Gwiriwch y Rhwydwaith Beicio Genedlaethol am lwybrau beicio lleol.
Sustrans (Rhwydwaith Beicio Genedlaethol)
Ar fws
Cymrwch fws rhif 64 o Lanrwst i Gwm Penmachno, gadewch y bws ym Mhenmachno, yna mae 2 filltir (3.2km) o gerdded. Er mwyn gweld yr amserlen bws gyfredol, gwiriwch Traveline Cymru.
Traveline Cymru
Ar y ffordd
O Fetws-y-coed: dilynwch yr A5 i gyfeiriad Llangollen. Mewn tua 3 milltir (4.8 km) cymrwch yr B4406 i Benmachno. Dilynwch yr arwyddion o’r pentref i Dŷ Mawr Wybrnant. Mae’r tŷ 2.5 milltir (4km) i’r gogledd-orllewin o Benmachno ar hyd ffordd goedwig gul.
O Bentrefoelas: dilynwch yr A5 i gyfeiriad Betws-y-coed. Mewn tua 5 milltir cymrwch y B4406 i Benmachno. Dilynwch yr arwyddion o’r pentref i Dŷ Mawr Wybrnant. Mae’r tŷ 2.5 milltir (4km) i’r gogledd-orllewin o Benmachno ar hyd ffordd goedwig gul.
Cyfanswm y rhannau: 6
Cyfanswm y rhannau: 6
Man cychwyn
Maes parcio Tŷ Mawr Wybrnant, cyfeirnod grid: SH771523
Rhan 1
Cerddwch at y fynedfa i’r maes parcio a throi i’r chwith i lawr y ffordd darmac tuag at Dŷ Mawr Wybrnant, ffermdy o’r 16eg ganrif.
Caeau hynafol
Mae’r caeau ar y dde i chi wedi eu nodi ar fap yn 1838. Roedd gwartheg yn cael eu cadw yn yr adeilad yn agos i’r gornel i’r de-ddwyrain yn y gaeaf ac mae’r gwrych ger y nant yn nodi terfyn plwyf rhwng Dolwyddelan a Phenmachno. Olion torri mawn yw’r pantiau yn y cae isaf, byddai’n cael ei ddefnyddio fel tanwydd yn yr ucheldir. Roedd y brwyn, neu’r gannwyll-frwynen yn cael ei defnyddio i wneud canhwyllau tan tua diwedd y 19eg ganrif. Gwan oedd eu golau a byddent yn cael eu trochi mewn braster anifeiliaid, ac felly roedd eu haroglau’n annymunol.
Rhan 2
Wrth gyrraedd y giât fynedfa at Dŷ Mawr Wybrnant, mae croeso i chi grwydro trwy’r tir, cyn dal i fynd ar hyd y ffordd dros y bont ac i’r dde. Ewch trwy’r giât ar y chwith a dechrau dringo llwybr garw.
Fan geni’r Esgob William Morgan
Yn fachgen disglair, yn 10 oed, addysgwyd William Morgan gyda phlant y meistr tir lleol, yng Nghastell Gwydir. Aeth William ymlaen i Goleg yr Iesu, Caergrawnt, gan adael gyda gradd mewn diwinyddiaeth ac yn siarad naw iaith. Yna cyfieithodd y Beibl i’r Gymraeg i’r Frenhines Elisabeth I, a chymerodd hynny ddegawd. Yn 1588 argraffwyd mil o Feiblau Cymraeg, a fu’n fodd i safoni’r Gymraeg a sicrhau ei bod yn goroesi.
Rhan 3
Ewch ymlaen ar hyd llwybr serth. Ewch trwy giât fach cyn troi i’r chwith heibio craig fawr lyfn ar y dde. Cadwch y wal gerrig ar y chwith i chi.
Ffordd y porthmyn
Yma byddwch yn cyrraedd darn o hen ffordd y porthmyn sy’n rhedeg rhwng dwy wal gerrig. Yr hen lwybr hwn i Ddolwyddelan oedd y brif ffordd rhwng dyffrynnoedd Machno a Lledr. Ar hyd y ffordd hon y byddai gwartheg bach duon neu frithion wedi eu magu’n lleol yn cael eu gyrru i’r farchnad. Cyn i’r rheilffordd agor yn Nolwyddelan yn 1879, byddai’r gwartheg yn cael eu pedoli yn Nolwyddelan cyn gadael i gerdded i Loegr, lle’r oeddynt yn brif ffynhonnell cig eidion. Byddai porthmyn yn cerdded y gwartheg yma i Ganolbarth Lloegr, Essex neu Gaint. Byddent yn teithio 14-16 milltir (22.5-26km) y dydd, roedd y daith yn un faith.
Rhan 4
Cerddwch i lawr llwybr y porthmyn nes dewch chi i gyffordd gyda llwybr y goedwig. Trowch i’r chwith. Byddwch yn cyrraedd seddi sy’n edrych dros Gwm Wybrnant yn fuan.
Tŷ Mawr
Oddi yma cewch olygfa i lawr dros Dŷ Mawr Wybrnant ac ni allwn ond ddychmygu sut oedd bywyd yma yng nghyfnod y Tuduriaid. Mae distyn mawr derw dros y lle tân ym mhen pellaf y brif neuadd yn rhoi dyddiad o 1565 i’r llawr cyntaf (y flwyddyn yr aeth William i Gaergrawnt). Byddai’r lle tân wedi disodli lle tân agored gyda’r mwg yn treiddio trwy do gwellt, arwydd clir bod y dafarn i borthmyn yn gwneud yn dda, gyda mwy o breifatrwydd i’r teulu, a fyddai hyd hynny wedi rhannu'r brif neuadd fyw gyda’r porthmyn. Byddai gwartheg wedyn yn cael gaeafu mewn ystafell ar ben arall y tŷ.
Rhan 5
Ewch ymlaen ar hyd ffordd y goedwig.
Rhan 6
Lle mae’n fforchio, cadwch i’r dde i ddal i fynd ar hyd y llwybr a dychwelyd i’r maes parcio.
Man gorffen
Maes parcio Tŷ Mawr Wybrnant, cyfeirnod grid: SH771523
Map llwybr
Map taith Tŷ Mawr Wybrnant a Chwm Wybrnant | © Crown copyright and database rights 2013 Ordnance Survey
Dyna ni, da iawn chi
Rhannwch eich profiad

Taith Ty’n y Coed Uchaf a Chwm Eidda

Mwynhewch daith gerdded 5 milltir trwy hanes ucheldir Cymru, heibio afonydd, trwy dir amaethyddol a golygfeydd tua’r Wyddfa.

Golygfa dros y dyffryn o Dŷ Mawr Wybrnant ar ddiwrnod braf

Taith Ysbyty Ifan a Chwm Eidda

Dilynwch daith gerdded Ysbyty Ifan a Chwm Eidda a mwynhau golygfeydd o Ddyffryn Conwy a’r Carneddau yng Nghonwy, Cymru.

Golygfa o bentref Ysbyty Ifan, Gwynedd, ar lan Afon Conwy. Gwelir casgliad o dai Cymreig carreg a phont fwa dros yr afon yn y blaendir.

Taith gylchol Llyn Ogwen

Ar y daith gymedrol hon o gwmpas Llyn Ogwen cewch osgoi’r tyrfaoedd o Gwm Idwal a mwynhau golygfeydd trawiadol. Yn ôl y chwedl dyma le mae Caledfwlch y Brenin Arthur yn gorwedd.

Dyfroedd llonydd Llyn Ogwen, yn adlewyrchu mynyddoedd dan eira

Penmachno, Betws-y-Coed, Conwy, LL25 0HJ

01766510120

eryri@nationaltrust.org.uk

Rydym wedi ymrwymo i bartneriaeth â Cotswold Outdoor i helpu pawb i wneud y gorau o'u hamser yn yr awyr agored yn y llefydd rydym yn gofalu amdanynt.

Ymweld â'r wefan

Cerdded yng Nghymru

Darganfyddwch dirweddau agored ysgubol, llwybrau arfordirol mwy hamddenol neu heiciau egnïol heriol. Rydym wedi creu rhestr o rai o’r llefydd gorau i gerdded yng Nghymru.

Ymwelwch â'r ardd yn Nhŷ Mawr Wybrnant

Crwydrwch yr ardd Duduraidd, gyda nifer o blanhigion gwahanol i ddarparu bwyd, meddyginiaethau a pheraroglau i’r tŷ.

Teulu yn archwilio'r ardd yn Nhŷ Mawr Wybrnant, Conwy, Cymru

Ymweld â Thŷ Mawr Wybrant gyda'ch ci

Dysgwch am bennod bwysig yn hanes yr iaith Gymraeg wrth archwilio tiroedd Tŷ Mawr Wybrnant a Chwm Wybrnant gyda’ch ci.

Teulu yn cerdded yn yr ardd yn Nhŷ Mawr Wybrnant, Conwy, Cymru

Dilynwch y cod cefn gwlad

Helpwch ni i ofalu am leoliadau’r Ymddiriedolaeth Genedlaethol drwy gadw at rai canllawiau syml yn ystod eich ymweliad a dilyn y Cod Cefn Gwlad.

Cerdded

Dewch i archwilio rhai o dirweddau harddaf y genedl ar lwybrau unig, traciau rhwydd a theithiau hygyrch.  (Saesneg yn unig)

Visitors walking in the parkland at Lyme Park, Cheshire

Cotswold Outdoor: Ein partner cerdded

Dysgwch am bartneriaeth barhaus yr Ymddiriedolaeth Genedlaethol â Cotswold Outdoor. Dewch i ganfod sut maent yn ein helpu ni i ofalu am leoedd gwerthfawr a'r gostyngiadau arbennig sydd ar gael i gefnogwyr yr Ymddiriedolaeth Genedlaethol.

Cadw’n ddiogel yn lleoliadau’r Ymddiriedolaeth Genedlaethol

Mae ambell risg yn dod law yn llaw ag ymweld â’r llefydd arbennig y mae’r Ymddiriedolaeth Genedlaethol yn gofalu amdanynt, boed ar yr arfordir neu yng nghefn gwlad. Dysgwch sut i gadw’n ddiogel drwy gydol eich ymweliad.

Two female visitors standing on the rocks at Giant's Causeway, County Antrim

Eiddo ger

Man cychwyn

Gwybodaeth am y Llwybr

Pa Mor Heriol*

Llwybr llawn

Toiledau ar gau

Cyrraedd yma

Cyfleusterau

Hygyrchedd

Tirwedd ac uchder

Y llwybr

Cyfanswm y rhannau: 6

Cyfanswm y rhannau: 6

Man cychwyn

Rhan 1

Man o ddiddordeb

Rhan 2

Man o ddiddordeb

Rhan 3

Man o ddiddordeb

Rhan 4

Man o ddiddordeb

Rhan 5

Man o ddiddordeb

Rhan 6

Man gorffen

Map llwybr

Cofrestrwch i glywed mwy gan yr Ymddiriedolaeth Genedlaethol