Meddyliwch fel dafad… er mwyn plannu coeden

Pam ddylen nhw feddwl fel dafad?

Fel rheol, er mwyn plannu coed mae angen cau da byw allan trwy godi ffensys neu waliau. Ond rydyn ni’n treialu syniadau newydd gan blannu coed mewn ffyrdd sy’n ei gwneud yn anodd neu’n amhosibl i dda byw eu bwyta, a hynny heb ddefnyddio ffensys.

“Meddyliwch fel dafad a holi’ch hunan, ‘Fedra i fwyta’r goeden ’na?’ Os mai ‘Na’ yw’r ateb, rydych chi wedi llwyddo” meddai’r Ceidwad Ardal, Simon Rogers, wrth ei griw o wirfoddolwyr.

Technegau plannu deallus

Mae sawl techneg y gallwch eu defnyddio, yn dibynnu ar yr union ardal.

• Plannu llafnau – mae plannu ar ongl o 90˚ i lethr serth yn helpu i gadw’r egin blaen mor bell o afael y da byw ag y bo modd.
• Amddiffyniad naturiol – defnyddio nodweddion y tir i’w gwneud yn anodd cyrraedd y coed. Ymhlith y nodweddion defnyddiol mae eithin, llethrau serth, cerrig mawr, glannau afonydd a brigiadau creigiog.
• Y math o goed – os dewiswch eich coed yn ofalus, gall fod yn help mawr. Rydyn ni’n defnyddio coed lleol sydd tua 150cm o uchder ac yn tyfu mewn potiau. Mae’r uchder yn helpu i gadw’r egin blaen allan o gyrraedd anifeiliaid a’r potiau’n help i'r belen wreiddiau dyfu'n dda ac yn gryf fel bod y goeden yn fwy tebygol o fyw o dan amodau llym yr ucheldir.

Daw ein coed i gyd o’r ardal leol, gan Gwynant Trees sy’n casglu’r hadau yn Nant Gwynant a Chapel Curig. Rydyn ni’n rhoi help llaw i natur trwy dyfu’r coed mewn meithrinfa tra byddant ar eu mwyaf bregus (hyd at 150cm o uchder) ac yna’u plannu y tu allan yn y lle mwyaf diogel y gallwn.

Safon sy’n bwysig, nid nifer

Nid mater o faint o goed y gallwn eu plannu ydi hi; ansawdd y plannu sy’n bwysig er mwyn sicrhau bod y rhai yr ydym yn eu plannu yn goroesi. Rydym yn annog y gwirfoddolwyr i gymryd eu hamser, i astudio’r dirwedd ac i feddwl fel dafad cyn dewis man i blannu pob coeden.

Ansawdd yw’r flaenoriaeth ond rydym yn dal yn uchelgeisiol! Mae gwirfoddolwyr wedi plannu 3000 o goed dros y tair blynedd diwethaf ac mae tua 75% ohonynt yn dal yn fyw. Ein nod yw plannu cyfanswm o 5000 erbyn diwedd y prosiect 5-mlynedd ‘Ffridd for Future’ a ariannir gan y Royal Oak Foundation.

Pam rydyn ni’n plannu coed yma?

Dyffryn Mymbyr yw’r “ddolen goll” rhwng y ddau ddyffryn coediog yn ardal Nant Gwynant a Chapel Curig. Trwy blannu coed ar ffridd y fferm, gallwn helpu i gysylltu’r ddwy ardal goediog ar y naill ochr a’r llall, gan roi cyfle i adar a mamaliaid bychan grwydro ymhellach hefyd. Mae’n golygu y bydd coed yn gorchuddio mwy o'r rhan hon o Eryri ac yn rhoi gorchudd mwy cyson.

A oes manteision eraill?

Rydym wedi plannu’r rhan fwyaf o’r coed mewn ceunentydd ac ar lannau nentydd gan mai dyna lle ceir yr amddiffyniad naturiol gorau. Ond gall fod manteision ychwanegol i blannu mewn ceunentydd; mae coed yn helpu i arafu llif y dŵr pan fydd gorlifiadau sydyn a gallant wella ansawdd y dŵr hefyd. Pan fydd yn bwrw glaw yn Nyffryn Mymbyr, mae’r dŵr yn llifo yn y pen draw i afon Conwy, sy’n enwog am orlifo’i glannau. Trwy blannu coed yma, a gwneud gwaith arall fel blocio ffosydd draenio i adfer y fawnog, ein gobaith yw y bydd llai o lifogydd yn nes i lawr yr afon ac y bydd ansawdd y dŵr yn well.

Ar ôl i’r coed gryfhau, gallant weithredu fel lleiniau cysgodi ar gyfer y defaid mynydd. Gall hynny fod yn lles mawr i’r anifeiliaid a gwella cynhyrchiant i’r ffarmwr.

Mae’r math hwn o blannu lawer yn llai costus ac yn cael llai o effaith weledol ar y dirwedd na chodi ffens o gwmpas darn o dir er mwyn plannu coed.

Beth nesaf?

Hyd yma, mae’r prosiect wedi dangos y gellir tyfu coed newydd ar dir sy’n cael ei ffermio heb lawer o gostau a heb golli tir pori. Mae’r manteision i fywyd gwyllt yn amlwg ond mae’r manteision ychwanegol, sef dŵr glân sy’n llifo’n araf a chysgod ar gyfer da byw yn gwneud y syniadau’n arbennig o gyffrous.

Byddwn yn defnyddio’r prosiect hwn i ddangos i ffermwyr, perchnogion tir a cheidwaid eraill beth yw’r manteision posibl. Gobeithio y gwelwn ragor o goed yn cael eu plannu ar ffermydd mynydd ledled y wlad er budd bywyd gwyllt, da byw, dŵr ac efallai, yn fwyaf oll, er budd y coed eu hunain.