Amgueddfa’r Teulu Clive yng Nghastell Powis

Amgueddfa’r Teulu Clive yng Nghastell a Gardd Powis

Mae casgliad gwych o greiriau o India i’w gweld yn Amgueddfa’r Teulu Clive – y casgliad preifat mwyaf o’i fath yn y DU.

Mae dros 300 o eitemau yn Amgueddfa’r Teulu Clive, i gyd o India a’r Dwyrain Pell, ac yn dyddio nôl i’r 17eg a’r 19eg ganrif. Yn eu plith mae ifori, defnyddiau, delwau o dduwiau Hindw, aur ac arian addurnol, arfau ac arfwisgoedd seremonïol.

Cafodd y casgliad trawiadol yma ei greu gan ddwy genhedlaeth o’r teulu Clive: Robert (a gâi ei adnabod yn ddiweddarach fel Clive o India) a’i fab Edward a briododd Henrietta Herbert, merch Iarll Cyntaf Powis (yr ail greadigaeth).

Robert Clive

Bu Robert Clive (1725–74) yn gweithio yn India sawl gwaith rhwng 1744 a 1767. Câi ei gyflogi gan yr East India Company oedd yn hybu masnach rhwng India a gwledydd eraill.

Paentiad o Robert Clive, yr Arglwydd Clive 1af gan Nathanial Dance. Castell a Gardd Powis, Powys, Cymru
Robert Clive, yr Arglwydd Clive 1af gan Nathaniel Dance
Paentiad o Robert Clive, yr Arglwydd Clive 1af gan Nathanial Dance. Castell a Gardd Powis, Powys, Cymru

Gyda’r bobl leol yn dechrau codi llais yn eu herbyn cafodd Clive ei awdurdodi gan lywodraeth Prydain i drechu’r gwrthryfela lleol. Fe wnaeth hynny’n llwyddiannus ac yn sgil hynny enillodd gyfoeth personol enfawr.

Henrietta Herbert ac Edward Clive

Pan briododd Henrietta Herbert ac Edward Clive yn 1784 daeth y ddau deulu at ei gilydd a rhoi dyfodol ariannol cadarn i stad Powis.

Y Foneddiges Henrietta Antonia Clive gan Syr Joshua Reynolds
Paentiad o’r Foneddiges Henrietta Antonia Clive gan Syr Joshua Reynolds. Castell a Gardd Powis, Powys, Cymru
Y Foneddiges Henrietta Antonia Clive gan Syr Joshua Reynolds

Gan ddilyn yn ôl troed ei dad, penodwyd Edward yn Llywodraethwr Madras yn 1798. Yn anarferol iawn i’r cyfnod, fe ddaeth Henrietta a’u dwy ferch i ymuno ag Edward yn India gan aros am dair blynedd a chasglu nifer o greiriau o’r wlad.

Casglu creiriau Indiaidd

Cynyddodd y tensiwn rhwng y bobl leol a’r Prydeinwyr yn niwedd y 18fed ganrif. Arweinydd y gwrthwynebwyr lleol oedd Swltan Tipu, rheolwr talaith ddeheuol India, Mysore.

Daeth pethau i benllanw ym Mrwydr Seringapatam yn 1799. Y Llywodraethwr Cyffredinol, yr Arglwydd Mornington, oedd yn arwain lluoedd Prydain, gydag Edward, yr 2il Arglwydd Clive, Llywodraethwr Madras, yn ei helpu mewn materion gweinyddol.

Trechwyd Swltan Tipu ac fe gymerodd y Prydeinwyr ei eiddo fel ysbail.

Cyflwynwyd eitemau godidog i’r teulu Clive ac maen nhw i’w gweld ym Mhowis hyd heddiw. Maen nhw’n cynnwys pabell swyddogol ysblennydd Tipu wedi ei gwneud o chintz wedi ei baentio; pennau teigr aur wedi eu haddurno â gemau oddi ar orsedd Tipu; a dau ganon sydd wedi eu gosod bob ochr i fynedfa’r castell.

Y pen teigr aur hardd yng Nghastell Powis
Pen teigr o aur a gemau. Rhan o gasgliad Clive yng Nghastell Powis, Powys, Cymru
Y pen teigr aur hardd yng Nghastell Powis

Yr ystafell Indiaidd

Mae casgliad Clive yn cael ei gadw mewn ystafell a oedd yn rhan o’r neuadd ddawns o’r 18fed ganrif yn wreiddiol.

Tua 1904, fe aildrefnodd G. F. Bodley yr ystafell, ei gwneud yn fyrrach a chreu ‘stafell ar wahân yr ochr draw iddi oedd yn arfer cael ei defnyddio fel ‘stafell biliards.

Yn 1987, symudwyd y bwrdd biliards i neuadd y gweision yn y castell a defnyddiwyd yr ystafell i arddangos ein casgliad gwych o greiriau Indiaidd.